Η χιλιόχρονη Μονή της Αγίας Λαύρας εθνικοθρησκευτικό προσκύνημα

Με καμάρι δείχνει το Λάβαρο του 1821, τά όπλα των αγωνιστών, τά άμφια του Αρχιεπισκόπου Παλαιών Πατρών Γερμανού, πρωτοστάτη του Αγώνα, έγγραφα, χειρόγραφα, έντυπα, εικόνες, πολύτιμα Ευαγγέλια (όπως της Αικατερίνης Β  της Ρωσίας) τα ιερά σκεύη και άμφια (σταυρός, λειψανοθήκες, Άγια Ποτήρια κ. λ. π.) ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής και εθνικής αξίας, παρά τις τόσες δηώσεις, πυρπολήσεις και καταστροφές της Μονής, της Μονής που προσέφερε στον Αγώνα σε έμψυχο και άψυχο υλικό όσο καμία άλλη. Δίκαια, λοιπόν, αποτελεί σύμβολο ιερό και κιβωτό του νεοελληνισμού, δίκαια, σε περίοπτη θέση κοντά στη Μονή, στήθηκε μεγαλόπρεπο το Ηρώο των Αγωνιστών του 1821.

Η Αγία  Λαύρα διδάσκει τι προσέφεραν οί Μονές στο Έθνος και στις αιώνιες και ακατάλυτες αξίες του «ελληνοχριστιανικού» πολιτισμού μας, τόσο στις καλές όσο και στις δύσκολες ημέρες. Τά έργα αυτά, με τά χρυσά ή ασημένια νήματα σε ολομέταξα υφάσματα, με πλούσια και έντονα χρώματα και αποχρώσεις, δώρα ζηλευτά αρχιερέων, πλουσίων κοσμικών ή καρπός «ζητείας» των μοναχών, άλλοτε ακολουθούν πιστά την βυζαντινή παράδοση, άλλοτε έχουν λίγο-πολύ δυτικές επιδράσεις.

Όπως είναι φυσικό, οι σπουδαιότερες συλλογές βρίσκονται στο Μέγα Σπήλαιο και την Αγία Λαύρα. Τα αξιολογοτέρα δείγματα προέρχονται από ξένα εργαστήρια (κυρίως της Σμύρνης ή της Πόλης) και είναι του 16ου-18ου αιώνα. Γνωστοί είναι οι αξιόλογοι επιτάφιοι  και ο Άγιος Γεώργιος της κεντήτριας «Κοκόνας του Ρολογά» (Αγία Λαύρα), με έκδηλη όμως δυτική επίδραση.

Δεν υστερούν τά υπόλοιπα: επιτραχήλια, επιγονάτια, αντιμήνσια, πύλες. Χαρακτηριστική είναι η επιμονή της παράδοσης να τα αποδίδει άλλοτε στον έναν, άλλοτε στον άλλο πατριάρχη ή Αρχιεπίσκοπο (Παλαιών Πατρών Γερμανό, Γρηγόριο Ε\’, Χρύσανθο Νοταρά). Τα  χρυσο-αργυροκέντητα αποτελούν σέμνωμα των Μονών ή Ναών, χάρμα οφθαλμών για τους επισκέπτες, πολύτιμο υλικό για τους ειδικούς, καλλιτεχνήματα ανεπανάληπτα, αφιερώματα συχνά της λαϊκής πίστης και εθνικά κειμήλια.