Στην ιστορία και την πνευματική και πολιτιστική αξία του Ιερού Ναού των Αγίων Σεργίου και Βάκχου, ο οποίος βρίσκεται στην κατεχόμενη σήμερα κοινότητα Αγίου Σεργίου Αμμοχώστου, αναφέρεται η Ιερά Μητρόπολη Κωνσταντίας και Αμμοχώστου.
Η Ιερά Μητρόπολη εύχεται σύντομα ν’ αξιωθούμε να εορτάσουμε και πάλι τη μνήμη τους και να ηχήσουν οι καμπάνες της ελευθερίας σε όλους τους κατεχόμενους σήμερα ναούς της μαρτυρικής Κύπρου.
Ο ναός του Αγίου Σεργίου και Βάκχου κτίστηκε πιθανότατα τον 13ο η 14ο αι. αρχικά στον τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς με τρούλο χωρίς νάρθηκα. Αργότερα προστέθηκε στα δυτικά νάρθηκας καλυμμένος με τυφλό τρούλο. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με πωρόλιθους από τα παρακείμενα ερείπια της Σαλαμίνας-Κωνσταντίας.
Αργότερα, ίσως τον 16ο αιώνα προστέθηκε το βόρειο κλίτος το οποίο είναι καλυμμένο με καμάρα που στηρίζεται σε δυο σφενδόνια που ξεκινούν από προβόλους στο βόρειο τοίχο και τους δυο ισχυρούς πεσσούς που αντικατέστησαν το βόρειο τοίχο του αρχικού ναού. Προφανώς μετά την προσθήκη του βόρειου κλίτους ο δυτικός τοίχος που χώριζε τον αρχικό κυρίως ναό με τον νάρθηκα κατεδαφίστηκε και έγινε ενιαίος ο χώρος του ναού και του νάρθηκα. Τότε προστέθηκε νέος νάρθηκας κοινός και για τα δυο κλίτη καλυμμένος με εγκάρσια καμάρα. Για εξουδετέρωση των ωθήσεων της καμάρας είχαν χτιστεί δυο ορθογώνιες αντιρήδες στο δυτικό τοίχο για αποτελεσματικότερη των ωθήσεων της καμάρας του νάρθηκα.
Ο ναός λεηλατήθηκε κατά την Τουρκική εισβολή
Πολύ αργότερα κτίσθηκε η στοά στη νότια πλευρά του Ναού. Μετά το 1974 οπότε κατελήφθη η περιοχή από τα Τουρκικά στρατεύματα η εκκλησία των Αγίων Σεργίου και Βάκχου λεηλατήθηκε και βεβηλώθηκε. Οι ιερές εικόνες κλάπηκαν και ο ναός μεταβλήθηκε σε σταύλο. Μετέπειτα όμως καθαρίσθηκε και μετατράπηκε σε νηπιαγωγείο και θέατρο.
Οι εργασίες συντήρησης του ναού μέσω της δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιάς, ολοκληρώθηκαν το 2020. Οι κλεμμένες εικόνες παρέμειναν σε χέρια Τούρκων αρχαιοκάπηλων οι οποίοι το 2005 προσέγγισαν διαφόρους κατοίκους του χωριού με σκοπό την πώλησή τους.
Όταν οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν εξαιτίας της υψηλής τιμής που ζητούσαν οι αρχαιοκάπηλοι, αυτοί μετέφεραν τις ιερές εικόνες κρυφά στις ελεύθερες περιοχές και προσπάθησαν να τις πωλήσουν. Συνελήφθησαν όμως από τις Αστυνομικές αρχές και οι ιερές εικόνες κατασχέθηκαν.
Η εικόνα των Αγίων Σεργίου και Βάκχου, μετά τη συντήρησή της, φυλάχθηκε στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Μακαρίου Γ΄, ενώ τα τελευταία χρόνια φυλάσσεται σε ειδική προθήκη στο Συνοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Κωνσταντίας και Αμμοχώστου, μέχρι την ώρα της επιστροφής της στον φυσικό της χώρο.
