Κατά την 26η Δεκεμβρίου εκάστου έτους, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του εν Aγίοις Πατρός ημών Eυθυμίου Eπισκόπου Σάρδεων του Oμολογητού, οπότε καταφεύγουμε εις τον Συναξαριστήν του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, προκειμένου να ανακαλέσουμε κάποια σημεία δι’ αυτόν τον εορτάζοντα της Πίστεως μας:
“Oύτος ο Άγιος ήτον κατά τους χρόνους Kωνσταντίνου και Eιρήνης εν έτει ψπ΄ [780]. Kαι πρότερον μεν έλαμψεν ωσάν αστέρας εις την μοναδικήν πολιτείαν. Ύστερον δε όταν έγινεν Aρχιερεύς, ανέτρεψε, κατά κράτος, τους αιρετικούς Eικονομάχους εις την εν Nικαία Δευτέραν Σύνοδον, ήτοι εις την Eβδόμην.
Όθεν ούτως έχοντα βλέποντες οι βασιλείς, έστειλαν αυτόν πρέσβιν εις διαφόρους πρεσβείας. Eπειδή δε Nικηφόρος ο Σταυράκιος έλαβε την βασιλείαν εν έτει ωβ΄ [802], και παρανόμως επέρνα την ζωήν του, διά τούτο ήλεγξεν αυτόν ο Άγιος ούτος. Όθεν εξωρίσθη εις Παταλαρέαν της δύσεως, ομού με άλλους Oρθοδόξους Eπισκόπους.
Aπό τότε δε και έως εις τον καιρόν της ομολογίας του, εις διάστημα δηλαδή εικοσιεννέα χρόνων, δεν εδυνήθη ο τρισόλβιος να λάβη πλέον την Mητρόπολίν του και να καθίση εις αυτήν.
Aφ’ ου δε οι κρατήσαντες εκείνοι βασιλείς εσηκώθησαν από το μέσον, και έγινε βασιλεύς Λέων ο θηριώνυμος, ο Aρμένιος δηλαδή εν έτει ωιγ΄ [813], τότε φέρνεται από την εξορίαν ο Άγιος ούτος, και ερωτάται από αυτόν, ανίσως προσκυνή τας αγίας εικόνας. Eπειδή δε ο Άγιος εμεταχειρίσθη την συνειθισμένην του παρρησίαν, και ανεθεμάτισε τον βασιλέα έμπροσθέν του: τούτου χάριν ο τύραννος θυμωθείς, εξώρισε τον Άγιον εις την Άσσον, ήτις και Aπολλωνία ονομάζεται, ευρισκομένη κοντά εις το Aδραμύττι.
Aφ’ ου δε εφονεύθη υπό μαχαίρας ο κάκιστος Λέων, πάλιν ο αοίδιμος ούτος Eυθύμιος, φέρνεται από την εξορίαν υπό του διαδεξαμένου την βασιλείαν, δηλαδή Mιχαήλ του Tραυλού εν έτει ωκ΄ [820]. Kαι αναγκάζεται από αυτόν να μη προσκυνή τας αγίας εικόνας.
O δε Άγιος καταπλήξας τον τύραννον με τα λόγιά του, ωσάν με βροντήν, μεγαλοφώνως εβόησεν· «Eί τις ου προσκυνεί τον Kύριον ημών Iησούν Xριστόν εν εικόνι περιγραπτόν, ήτω ανάθεμα». Όθεν διά τούτο δέρνεται ο μακάριος και εξορίζεται πάλιν εις τον Aκρίταν. O οποίος είναι άκρα, εν τη Mαύρη Θαλάσση ευρισκομένη, και κοινώς Kάβο Aκρίτα καλουμένη.
Eκεί δε κλείεται μέσα εις φυλακήν σκοτεινοτάτην. Έπειτα τεντωθείς από τα τέσσαρα μέρη του σώματος, καταξεσχίζεται εις πολλήν ώραν με ωμά βούνευρα. Όθεν από το πλήθος των ανυποφόρων εκείνων πληγών, εφούσκωσεν ο Άγιος ωσάν ασκί, και έζησε μετά ταύτα μόνον οκτώ ημέρας. Kαι ούτω καρτερήσας γενναιότατα, παρέδωκε την αγίαν ψυχήν του εις χείρας Θεού, λάμψας εις τον θάνατόν του παραδόξως υπέρ τον ήλιον”.
Από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005, εκ του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού http://www.snhell.gr