Την εορτή των Χριστουγέννων εορτάζουν σήμερα στην Ουκρανία, μία ημέρα μετά την χορήγηση του Τόμου της Αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Χθες, στο Φανάρι πραγματοποιήθηκε με κάθε μεγαλοπρέπεια η επίσημη χορήγηση, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, του Τόμου Αυτοκεφαλίας της εν Ουκρανία Ορθοδόξου Εκκλησίας στον πρώτο Προκαθήμενό της, Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο. Η τελετή πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πανηγυρικού Συλλείτουργου των δύο Προκαθημένων.
Την ίδια ημέρα, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, που πρόσκειται στο Πατριαρχείο της Μόσχας, διεμήνυσε για μία ακόμα φορά ότι αρνείται να συμμετάσχει στο διάλογο, ούτε πρόκειται να έχει ευχαριστηριακή κοινωνία με την νέα αυτοκέφαλη ουκρανική εκκλησία. Έντονες αντιδράσεις εξέφρασαν τόσο ο Πατριάρχης Μόσχας κ.κ. Κύριλλος, όσο και οι Προκαθήμενοι των Εκκλησιών Σερβία και Πολωνίας.
«Σήμερον ανοίγεται μία νέα σελίς εις την ιστορίαν της Ουκρανίας. Η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, ως εχορήγησεν αυτοκέφαλον εκκλησιαστικόν καθεστώς εις όλας τας νεοπαγείς κατά τόπους Εκκλησίας, ούτως εγχειρίζει σήμερον εις τας χείρας Σας, τη χάριτι του Επιφανέντος Χριστού, τον Τόμον Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας Σας. Εις Υμάς ο Πανοικτίρμων Θεός επεφύλαξε την τοιαύτην υψηλήν τιμήν, “ο Θεός σε εξελέξατο, αυτός σοι ενεπίστευσεν, ουκ ανθρωπίνη γέγονας ψήφω… μη υβρίσης, μηδέ καταισχύνης του Θεού την ψήφον”», επισήμανε, μεταξύ άλλων, ο Οικουμενικός Πατριαρχης, απευθυνόμενος στον Μητροπολίτη Κιέβου, και πρόσθεσε:
«Εισέρχεσθε σήμερον επισήμως και κανονικώς, ως η δεκάτη πέμπτη Εκκλησία, εις την ευλογημένην χορείαν των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Παρακαλούμεν και προτρεπόμεθα, αγωνισθήτε διά την ενότητα και την ειρήνην, πρωτίστως εις τοπικόν επίπεδον μετά των αδελφών εν Ουκρανία Ιεραρχών, ουχί δε μόνον μετ᾽ αυτών αλλά και μετά των εισέτι παραμενόντων υπό το ωμοφόριον του Μακαριωτάτου αδελφού Πατριάρχου Μόσχας, αδελφών Αρχιερέων, και βοηθήσατε αυτούς διά της εμπνευσμένης παρουσίας και σοφής διοικητικής διατριβής Σας να κατανοήσωσιν ότι αξίζει εις την Ουκρανίαν μία ενιαία εκκλησιαστική οντότης. Δημιουργήσατε τας προϋποθέσεις της συμφιλιώσεως. Εργασθήτε επί τη βάσει εκκλησιολογικών κριτηρίων και μόνον. Διοικήσατε αγαπητικώς και εν ταπεινώσει και αυτοθυσία. Το μέλλον ανήκει εις Υμάς, το μέλλον είναι ιδικόν σας».
Και ο Οικουμενικός Πατριάρχης συνέχισε:
«Μη λησμονήσητε δε ποτέ την ευεργεσίαν ταύτην της Μητρός Εκκλησίας, αρχομένην ήδη από τον καιρόν του βαπτίσματος του ευσεβούς λαού Σας, επισφραγιζομένην δε σήμερον διά της χορηγήσεως εκκλησιαστικής διοικητικής ανεξαρτησίας. Η ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι ιστορία λυτρώσεως και σωτηρίας. Εν επιγνώσει τούτου, η καθ᾽ ημάς Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία ενεργεί σήμερον άνευ ουδεμιάς ιδιοτελείας, άνευ ουδεμιάς σκοπιμότητος, αλλά μόνον διά την ενότητα του Ουκρανικού λαού και την σωτηρίαν των πιστών. Ακολουθήσατε όθεν την οδόν ταύτην της λυτρώσεως και της σωτηρίας και θεωρήσατε τον Τόμον της Αυτοκεφαλίας, τον οποίον λαμβάνετε σήμερον, όχι ως σύμβολον εξουσίας αλλά ως απόδειξιν αγάπης και θυσιαστικού φρονήματος, διά να προσφέρητε σωτηρίαν και Χριστόν εις την εν Ουκρανίαν ολκάδα Σας. Αξιοποιήσατε τα προνόμια τα διαλαμβανόμενα εν τω εγχειριζομένω Τόμω, ως στοχεία εσταυρωμένης αγάπης και ουχί ως βάσεις διά την εγκαθίδρυσιν μιάς εξουσιαστικής Εκκλησίας.
Ημείς, από του σεπτού της Ορθοδοξίας Κέντρου, θα παρακολουθούμεν στοργικώς τον βηματισμόν Σας και πάντοτε θα τείνωμεν χείρα βοηθείας, οσάκις θα επιθυμήτε τούτο. Προσβλέπομεν δε εις την αγαθήν και άριστον συνεργασίαν μας, προς δόξαν Θεού και σωτηρίαν πιστών».
Αναφερόμενος προηγουμένως στους ακατάλυτους ιστορικούς και πνευματικούς δεσμούς του Οικουμενικού Θρόνου με την ιδρυθείσα υπ’ αυτού Ιερά Μητρόπολη Κιέβου, επεσήμανε:
«Εν τη εκμετρήσει των αιώνων της ιστορίας αυτής, η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως εστάθη εσαεί ως φιλόστοργος Μήτηρ, μεριμνώσα θυσιαστικώς διά τα κατά καιρούς αναφυόμενα προβλήματα, προστατεύουσα και φυλάττουσα ως κόρην οφθαλμού την Ιεράν ταύτην επαρχίαν αυτής από πειρασμούς αλλοιώσεως της πίστεως, του ορθοδόξου δόγματος και του εκκλησιαστικού φρονήματος. Ότε δε αι περιστάσεις των καιρών ούτως επέβαλον, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον διά του αοιδίμου προκατόχου ημών Διονυσίου του Δ´ επέτρεψε την χειροτονίαν του Κιέβου υπό του εκάστοτε Μόσχας, αλλ᾽ ουδέποτε παρεχώρησε την κανονικήν δικαιοδοσίαν αυτού εις το Πατριαρχείον της Ρωσσίας. Εξ άλλου, ο απαράβατος όρος της μνημονεύσεως του ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχου εν ταίς Ιεραίς Ακολουθίαις και τη Θεία Λειτουργία αποδεικνύει την αείποτε κανονικήν εξάρτησιν της Μητροπόλεως Κιέβου εκ της Μητρός αυτής Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. Αλλά, καθώς μαρτυρούν αι αρχειακαί πηγαί και τα γεγονότα, τα τε παρελθόντα και τα εσχάτως συμβαίνοντα, ούτε ο Κιεβινός λαός εδέχθη ποτέ ότι αποτελεί μέρος της Εκκλησίας της Μόσχας, προβάλλων μάλιστα κατά καιρούς σθεναράν ένεκα τούτου αντίδρασιν».
Ακολούθως ο Οικουμενικός Πατριάρχης ενεχείρισε στον Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας τον Τόμο Αυτοκεφαλίας καθώς και Άγιο Μύρο από τη Μητέρα Εκκλησία. Επίσης, του προσέφερε ως δώρο μια ποιμαντορική ράβδο, κατασκευασθείσα στην Πόλη.
Οι αντιδράσεις
Σε δηλώσεις με τις οποίες σχολιάζει τις ενέργειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με την υπογραφή του Τόμου της Αυτοκεφαλίας προέβη ο π. Αλεξάνδρ Βόλκοφ, εκπρόσωπος Τύπου του Πατριάρχη Μόσχας κ.κ. Κυρίλλου. Μεταξύ άλλων τονίζει ότι » Δεν χρειάζονται πρόσθετα σχόλια, επειδή από τη μία έχουν ειπωθεί τα πάντα, από την άλλη ο Οικουμενικός Πατριάρχης πλέον έχει μπει στο δρόμο του σχίσματος, επιβεβαιώνοντας πια για πολλοστή φορά αυτή την κατεύθυνση της πορείας του. Παρά το γεγονός ότι τις τελευταίες μέρες ο Πατριάρχης Κύριλλος του έστελνε επιστολές, εκείνος συνεχίζει να στηρίζει και πλέον να ηγείται του σχίσματος, γι’αυτό έχουν καεί όλες οι γέφυρες και δεν νομίζω να έχουμε να προσθέσουμε κάτι. Η κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που βρίσκεται στην πνευματική συγγένεια με τη μητέρα Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, δε θα χαθεί, το καθεστώς της για τη Ρωσική Εκκλησία δε θα αλλάξει. Οι σχισματικοί θα παραμένουν σχισματικοί, όπως και να αυτοαποκαλούνται. Δε νομίζω ότι οι προσπάθειες που κάνουν οι πολιτικοί και οι σχισματικοί, μπορούν να οδηγήσουν στην αύξηση του αριθμού των πιστών και εν γένει σε κάποια άνοδο της εκκλησιαστικής ζωής. Οποιοδήποτε πολιτικό σχέδιο έχει βραχύχρονη προθεσμία. Χαλάει τόσο γρήγορα, όσο εξαφανίζεται το πολιτικό δυναμικό στους ανθρώπους που το ξεκινούν το συγκεκριμένο σχέδιο. Θα περάσει η εποχή του νυν προέδρου της Ουκρανίας, που αναμφισβήτητα θα περάσει, και θα διαλυθεί όλο αυτό το σχέδιο, επειδή εξαρχής είναι ένα κάστρο χτισμένο στην άμμο».
Την αντίθεση του στην χορήγηση αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλήσία της Ουκρανίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, επανέλαβε ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος, σε συνέντευξη του σε σερβική εφημερίδα. Μιλώντας στην εφημερίδα Pechat την Κυριακή 6 Ιανουαρίου, την ημέρα που χορηγήθηκε επισήμως ο Τόμος της αυτοκεφαλίας από Οικουμενικό Πατριάρχης, ο Πατριάρχης Σερβία τόνισε ότι «η απόφαση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου της Κωνσταντινούπολης, να χορηγήσει αυτοκεφαλία στην πρόσφατα δημιουργηθείσα Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, έρχεται ως παραβίαση της παλαιάς αρχής της συνδιαλλαγής»
«Η μόνη πιθανή διέξοδος από αυτή τη βαθιά κρίση είναι η επιστροφή στην αρχή της συνδιαλλαγής και της αιώνιας κανονικής τάξης… στην υπεύθυνη παντορθόδοξη επίλυση των προβλημάτων αντί της υπερβολικής επιμονής στην υπεροχή και στα δικά μας ιδιαίτερα και αποκλειστικά προνόμια και εξουσίες… από την αντίληψη του «πρώτου χωρίς ίσους» στην αντίληψη του «πρώτου μεταξύ ίσων», διότι η πρώτη καταργεί την μέχρι τώρα απαραβίαστη ορθόδοξη αρχή της συνδιαλλαγής», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Πατριάρχης.