Επικαιρότητα
03 Οκτωβρίου, 2021

Αγαπάτε τους εχθρούς υμών – Η δύσκολη εντολή

Διαδώστε:

Το σημερινό Ευαγγέλιο (Λουκά στ’ 31-36) μας διδάσκει να κάνουμε κάτι, που για πολλούς από εμάς είναι… τουλάχιστον δύσκολο. «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών», λέει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, μεταφέροντας τον Λόγο του Θεού, γιατί δεν έρχεται η χάρη εάν αγαπάτε μόνο τους φίλους. Τους φίλους τους αγαπούν και οι αμαρτωλοί. «Εσείς να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να κάνετε καλό και να δανείζετε όπου δεν ελπίζετε σε επιστροφή και η ανταμοιβή σας θα είναι μεγάλη και θα είστε υιοί του Υψίστου, διότι αυτός είναι καλός προς τους αχαρίστους και κακούς. Να είστε, λοιπόν, φιλεύσπλαχνοι καθώς και ο Πατέρας σας είναι φιλεύσπλαχνος».    

Η εντολή του Χριστού «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» δε συναντάται σε καμία άλλη θρησκεία του κόσμου. Είναι αποκλειστικότητα του Χριστιανισμού. Η «καινή εντολή» του Κυρίου υπερβαίνει το Μωσαϊκό νόμο και αποτελεί την πλήρωσή του:

«Ηκούσατε ότι ερρέθη, αγαπήσεις τον πλησίον σου και μισήσεις τον εχθρόν σου. Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (Ματ. Ε΄, 43-44). Δηλ. τους αληθινούς μαθητές του Χριστού τους χαρακτηρίζει η αγάπη προς τους εχθρούς. Για να τονίσει την σπουδαιότητα της εντολής αυτής ο Κύριος, έδωσε το προσωπικό Του παράδειγμα επάνω στο Σταυρό: «Πάτερ, άφες αυτοίς∙ ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. Κγ’, 34).

Αυτό το παράδειγμα μιμήθηκαν οι Άγιοι της Εκκλησίας μας κατά τους διωγμούς, όπως ο Άγιος Στέφανος την ώρα του λιθοβολισμού του: «Κύριε, μη στήσεις αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην» (Πρ. ζ΄, 60), αλλά και ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου, που προστάτευσε το φονιά του αδελφού του και τον φυγάδευσε για να μην τον συλλάβουν. «Τέτοιες είναι οι ψυχές των Αγίων∙ αγαπούν τους εχθρούς περισσότερο από τον εαυτό τους, για να αρέσουν στον Ευεργέτη και να μιμηθούν όσο μπορούν τη φιλανθρωπία Του» (Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός, Φιλοκαλία Γ΄, σελ. 154).

Η «καινή εντολή» μας προστάζει, εφόσον έχουμε συναίσθηση, ότι είμαστε τέκνα Θεού, να προσευχόμαστε για τους εχθρούς μας και να τους αγαπούμε! Και τους αντικειμενικά εχθρούς μας, αυτούς δηλ. που μας διέρρηξαν το σπίτι, αυτούς που ως άθεοι ή αλλόθρησκοι με τα ΜΜΕ προσβάλλουν την ορθόδοξη πίστη μας, αυτούς που μας οδηγούν στα δικαστήρια, ή αυτούς που επιβουλεύονται την Πατρίδα μας. Και τους υποκειμενικά «εχθρούς» μας, αυτούς, δηλαδή, τους οποίους στην καθημερινή πράξη και ζωή οι αδυναμίες μας, πολλές φορές, μας οδηγούν στο να τους τους δούμε ως «εχθρούς»: μέλη π.χ. της οικογενείας μας, συγγενείς, γείτονες ή συνενορίτες, συμμαθητές, φίλους ή συμφοιτητές μας, συναδέλφους ή συνεργάτες, προϊσταμένους ή υφισταμένους μας. Το να βλέπουμε κάποιους ως εχθρούς ή «εχθρούς» και να επηρεαζόμαστε από αυτούς δυσμενώς, οφείλεται κυρίως στην κακή μας πνευματική κατάσταση και στον εγωϊσμό μας, που μας αναγκάζει να «επαναστατήσουμε» εναντίον τους. Εάν μπορούσαμε να σηκώσουμε την προσβολή ή να κάνουμε υπομονή και να ταπεινωθούμε (ο Χριστός ταπεινώθηκε και υπάκουσε μέχρι θανάτου), θα ήταν ευκολότερο να τους ανεχθούμε, να τους δικαιολογήσουμε, να προσευχηθούμε γι’ αυτούς και να τους αγαπήσουμε. Και όταν λέμε αγαπώ, δε σημαίνει ότι απλώς ανέχομαι τον πλησίον μου, δεν ασκώ βία ή δεν αποδίδω κακό αντί κακού. Αγαπώ δε σημαίνει μια ουδέτερη στάση ή την απουσία μίσους. Αλλά αγαπώ τον εχθρό μου σημαίνει την πρόθεσή μου να κάνω καλό σ’ αυτόν που με μισεί. Η αγάπη μου αυτή αποδεικνύεται αληθινή, όταν ενσταλάζει ειρήνη στις ψυχές και των δύο. Αυτή είναι το γνήσιο σημάδι της αγάπης. Και αυτό επιτυγχάνεται όχι τυπικά ή με δώρα, αλλά με μετριοπάθεια, με ταπεινή συμπεριφορά και με απλά και ειλικρινή λόγια.

Η αγάπη δεν είναι μόνο συναίσθημα, αλλά κυρίως πράξη, κατά την εντολή: «Εάν ουν πεινά ο εχθρός σου, ψώμιζε αυτόν» (Ρωμ. ιβ΄, 20) και «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς, ευλογείτε τους καταρωμένους υμίν, προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς» (Λουκ. Στ’, 27-28) αγάπη ως ευποιία, ως ευλογία, ως προσευχή. Ενεργητική πράξη, όχι παθητική.

Είναι αυτά δυνατά για ανθρώπους της φίλαυτης εποχής μας; Μπορεί κανείς να φθάσει ποτέ σ’ αυτή την αγάπη; Όχι! Δεν μπορεί κανείς μόνος του. Με τη δύναμη όμως του Χριστού όλα είναι δυνατά (Φιλ. Δ΄,13). Αλλά πως κανείς θα φθάσει, εάν δεν γνωρίζει που πρέπει να φθάσει, ή εάν δε θέλει;

Γι’ αυτούς λοιπόν που ποθούν τις κορυφές, υπάρχουν πρακτικές λύσεις. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σημειώνει: «Τίποτε δεν εξευμενίζει τόσο τον Θεό, όσο το να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευεργετούμε εκείνους που μας βλάπτουν. Όταν κάποιος σου κάνει κακό, μη δεις προς αυτόν, αλλά προς το δαίμονα που κινεί αυτόν, και όλη την οργή σου αδειασέ την σ’ αυτόν, ενώ αυτόν που κινείται από το δαίμονα να τον ευσπλαχνιστείς… Εάν αυτά δεν τα κατορθώσουμε, άσκοπα και ανώφελα ήρθαμε στον κόσμο». (ΕΠΕ, τομ. 14, σελ. 654-656).

Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος διδάσκει ότι πρέπει κανείς να κάνει, μετά από κάποια διαμάχη και θετικές σκέψεις – τους καλούς λογισμούς, που τονίζει ο Γέροντας Παΐσιος – και να προσπαθεί να μένει στις κρίσιμες ώρες όσο μπορεί πιο ήρεμος, ελέγχοντας το θυμό του (Κεφάλαια, 1, 92…)

Ο Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ συστήνει το αντίθετο του «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Διότι, όταν στη βία ανθίσταται κάποιος με τα μέσα εκείνα στα οποία προσφεύγει και αυτός που κάνει την αμαρτία, τότε αυξάνει το κακό χωρίς αποτέλεσμα (και τέλος δεν έχει).

Η εντολή: «μην αντιστέκεστε στον κακό άνθρωπο» (Ματ. Ε’, 39) είναι η πλέον αποτελεσματική μορφή της πάλης κατά τους κακού… Η νίκη δια της φυσικής βίας δε διαρκεί αιωνίως. Γι’ αυτό «Μην αγωνίζεστε, αγαπητοί, να πάρετε εκδίκηση (αυτή ανήκει στον Θεό), αλλά δώστε τόπο στην οργή… Μην αφήνεις να σε νικήσει το κακό, αλλά να νικάς το κακό με το αγαθό» (Ρωμ. ιβ΄, 19, 21).

Πρακτικά βοηθιέται ο πιστός, όταν δεν αντιλέγει σε ορισμένα λόγια εκείνη την ώρα της κρίσεως και σιωπά, δε συμπεριφέρεται αλαζονικά και δεν ενοχλεί με μορφασμούς και χειρονομίες. Όταν δεν αντιδρά με κακία και μίσος και δεν εκδικείται, με το σκεπτικό ότι κάποτε όλοι μας φερθήκαμε ή θα φερθούμε ανάρμοστα προς τον πλησίον μας, ως αμαρτωλοί και αδύναμοι. Αποδέχεται δηλαδή ως αναμενόμενη την απαράδεκτη ενέργεια του «εχθρού» του και τελικά τον συγχωρεί, όπως θα ήθελε και τον ίδιο να τον συγχωρέσουν οι άλλοι σε ανάλογη περίπτωση.

Η αποτελεσματικότερη όμως λύση είναι αυτή που μας συστήνει ο ίδιος ο Κύριος, προτρέποντάς μας να προσευχόμαστε για τους εχθρούς μας: «προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς» (Ματ. Ε΄, 44). Σ’ αυτή τη λύση αναφέρονται, μεταξύ άλλων και οι άγιοι Μάξιμος και Ισαάκ ο Σύρος και τονίζουν το πώς η προσευχή για τους εχθρούς προφυλάσσει τους ανθρώπους. Μαλακώνει την ταραγμένη καρδιά τους και η χάρη του Θεού δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις για ειρήνη και συνδιαλλαγή. Ο Άγιος Μάξιμος μάλιστα γράφει: «Όσο εσύ προσεύχεσαι με την ψυχή σου για χάρη εκείνου που σε συκοφάντησε, τόσο και ο Θεός πείθει για την αθωότητά σου, όσους σκανδαλίστηκαν λόγω της συκοφαντίας» (Φιλοκαλία Β΄, 4, 89).

Δύσκολες συμπεριφορές και πράξεις, αλλά απαραίτητες για την χριστιανική ζωή. Όλα είναι δυνατά και ευκολότερα, εάν δούμε τον εχθρό και τον «εχθρό» μας όχι σαν αντίπαλο, αλλά ως μια ευκαιρία για την προσέλκυση της χάρης του Θεού και τον αγιασμό μας. Και ας μη ξεχνάμε ότι «όποιος δεν αγαπά τους εχθρούς, αυτός δεν θα έχει ειρήνη, έστω κι αν τον βάλουν μέσα στον παράδεισο» (Ο Γέροντας Σιλουανός, Έσσεξ Αγγλίας, 1978 σελ. 460).

Για την αγάπη στους εχθρούς (Λουκ. 6,31-36) μίλησε και ο μακαριστός Μητροπολίτης Σουρόζ, Αντώνιος Μπλουμ, παροτρύνοντας το ποίμνιο να αγαπά κάθε άνθρωπο, γνωστό και άγνωστο, να συνειδητοποιεί ότι είναι άνθρωπος με αιώνια μοίρα και ότι ο Θεός του έδωσε ζωή για να βάλει τη δική του προσωπική και μοναδική συνεισφορά στη ζωή της ανθρωπότητας… 

Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Σουρόζ, Αντώνιου Μπλουμ

Να αγαπήσετε ο ένας τον άλλον, όπως σας αγάπησα και Εγώ. Αυτά τα λόγια συγκινούν την καρδιά μας και χαροποιούν την ψυχή μας. Ταυτόχρονα, όμως, μας φαίνεται ότι είναι πολύ δύσκολο – θέλει μάλιστα αγώνα – να τα πραγματοποιήσουμε στη ζωή μας. Για την αγάπη μπορούμε να μιλήσουμε σε διαφορετικά επίπεδα. Υπάρχει η απλή συνηθισμένη εμπειρία της αγάπης, όπως αγαπάνε ο ένας τον άλλον τα μέλη μιας οικογένειας, όπως ένας πατέρας ή μια μητέρα αγαπάνε τα παιδιά τους, όπως τα παιδιά ανταποκρίνονται σ᾽ εκείνη την αγάπη, όπως η αγάπη, η χαρούμενη και φωτεινή αγάπη, συνδέει τον γαμπρό με τη νύφη. Εκείνη η αγάπη είναι η χαρά και το φως που διαπερνούν το σκοτάδι της καθημερινής μας ζωής. Η αγάπη, όμως, είναι εύθραυστη και ατελής. Μάλλον ξέρετε, ότι τα παιδιά τους τα αγαπάνε πραγματικά οι γονείς, αλλά τα ίδια δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην αγάπη των γονιών τους. Ναι, για μερικές στιγμές, αλλά όχι μόνιμα. Ξέρετε επίσης, ότι υπάρχει και μεταξύ αδελφιών μια βασική αγάπη, αλλά ταυτόχρονα δεν τα πιάνει εντελώς. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να πούμε ακόμα απλά, ότι η απλή, φυσιολογική, ανθρώπινη αγάπη συνίσταται στο να ζει κανείς κατά τις εντολές του Χριστού και ότι η αγάπη είναι η αρχή της Βασιλείας του Θεού εδώ κιόλας στη γη.

Τι θέλω να πω; Ο Χριστός μας λέει ότι πρέπει να αγαπούμε ο ένας τον άλλο. Δεν κάνει διακρίσεις. Τι εννοεί; Μου φαίνεται ότι θέλει να αγαπάμε κάθε άνθρωπο, ακόμα κι αυτόν που συναντάμε τυχαία στο δρόμο, ένα γνωστό ή άγνωστο ή ξένο, κάποιον που μας έλκει ή όχι. Θέλει να εκτιμούμε τον καθένα, να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι άνθρωπος με αιώνια μοίρα. Είναι άνθρωπος που τον έφερε ο Θεός από το τίποτα στη ζωή για να βάλει τη δική του προσωπική και μοναδική συνεισφορά στη ζωή της ανθρωπότητας. Αυτός ο άνθρωπος μπορεί να μην μας αρέσει – απλά, ανθρώπινα. Μπορεί να μας φαίνεται παράξενος – δεν μπορούμε να τον καταλάβουμε – αλλά ο Θεός τον κάλεσε στη ζωή και τον έβαλε μέσα στον κόσμο για να προσφέρει κάτι σ΄ αυτό τον κόσμο, που δεν είμαστε ικανοί να το προσφέρουμε εμείς. Επιπλέον, διασταυρώνει τον δικό μου δρόμο για να μου αποκαλύψει κάτι.

Πρώτα θα μου αποκάλυπτε την δική μου ανικανότητα να βλέπω κάθε άνθρωπο σαν εικόνα. Άραγε την βλέπουμε ο ένας στον άλλον; Φοβάμαι, όχι. Υπάρχουν για μας οι δικοί μας άνθρωποι που τους εκτιμούν και οι άλλοι, οι ξένοι.

Και λοιπόν, σ΄ αυτούς τους «ξένους» πρέπει να κοιτάξουμε με ιδιαίτερη προσοχή, επειδή εκείνοι μας ρωτάνε: Είσαι με τον Χριστό ή όχι; Γιατί αυτόν τον άνθρωπο, που τον αγαπούσε ο Χριστός μέχρι το θάνατό Του στη Σταυρό, δεν θέλουμε να τον γνωρίζουμε. Μας φαίνεται παράξενος, δεν τον καταλαβαίνουμε, και δεν μας ενδιαφέρει. Αν δεν υπήρχε καθόλου, θα απολαμβάναμε τη ζωή μας και χωρίς αυτόν. Άραγε αυτό είναι η χριστιανική αγάπη; Πρέπει να μαθαίνουμε να κοιτάζουμε σε κάθε άνθρωπο που συναντάμε λέγοντας: Είναι μια εικόνα του Χριστού, μια εικόνα του Θεού, είναι ένας άνθρωπος που μας τον έστειλε ο Θεός. Τον έστειλε, για να μου μάθει κάτι, για να μου προσφέρει κάτι, για να βάλει μπροστά μου μια ερώτηση, ένα ζήτημα του Θεού. Καμιά φορά μπορούμε να το συνειδητοποιούμε, αν και όχι αμέσως. Καμιά φορά, όμως, δεν το καταφέρνουμε μέχρι την στιγμή που είναι ήδη αργά.

Θυμάμαι μια κουβέντα με έναν ρώσο ιερέα στα πρώτα χρόνια της μετανάστευσης, που ήταν στρατιώτης στο Λευκό στρατό και αφοσίωσε όλη τη ζωή του στη μάχη κατά του σοβιετισμού, απαρνιόταν με όλη την ψυχή του τον Στάλιν. Όταν έμαθε ότι ο Στάλιν έχει πεθάνει συνέβηκε κάτι που δεν το περίμενε: Αναρωτήθηκε: Τι θα γίνει αν ο Θεός τον κρίνει όπως τον έκρινα εγώ και δεν μπορώ να σταματήσω να τον κρίνω; Τον μισούσα. Άραγε ο Θεός, αν τον δει μπροστά Του, τον συναντάει με μίσος και τον αρνιέται; Και όχι μόνο για κάποιο καιρό, αλλά για πάντα, αιώνια;

Θυμάμαι πως μου είπε, ότι τρόμαξε για τον εαυτό του και τινάχτηκε μπροστά στο βωμό, έπεσε στα γόνατα και είπε: Κύριε, συγχώρησε το μίσος μου προς εκείνο τον άνθρωπο! Βρίσκεται τώρα μπροστά στην Τελική Κρίση. Κύριε, να μην ακούσεις πώς τον έκρινα. Ήταν ένα άκρο, μια κατάσταση, στην οποία δεν βρίσκεται κανείς από μας και, Θεός φυλάξοι, κανείς δε θα πέσει. Μα ποιος ξέρει; Πόσοι άνθρωποι ζούνε γύρω μας που δεν τους αγαπάμε, δεν τους δεχόμαστε και τους αρνούμαστε, αν και όχι τόσο δυνατά;

Λοιπόν, ας σκεφτούμε σε ποιο επίπεδο της αγάπης βρισκόμαστε. Ίσως στο επίπεδο της αγάπης των παιδιών προς τους γονείς τους, της νύφης προς τον γαμπρό, της αγάπης δυο αχώριστων φίλων που ποτέ δεν έτυχε να βλέπουν τον αγαπημένο τους φίλο σε πόνο και με αρνητικά χαρακτηριστικά; Ή μήπως βρισκόμαστε ανάμεσα σ΄εκείνους τους ανθρώπους, που γύρω τους μένουν μόνο ξένοι, για τους οποίους δεν υπάρχει ο πλησίον, που τον αγαπούνε μόνο εφόσον δεν ενοχλεί, μα τον απωθούν, όταν στέκεται στο δρόμο τους; Αν μπορούμε να σκεφτόμαστε οποιονδήποτε με έναν τέτοιο τρόπο (Είμαι σίγουρος ότι σκεφτόμαστε έτσι για πολλούς ανθρώπους γύρω μας), τότε δεν έχουμε ακόμα καταλάβει τί σημαίνουν τα λόγια του Χριστού: Να αγαπήσετε ο ένας τον άλλον, όπως Σας αγαπούσα Εγώ. Δεν αγαπούσε τον καθέναν από μας για τις αρετές, την ομορφιά, την καλοσύνη του. Όχι, αλλά επειδή ο καθένας από μας χρειάζεται τη αγάπη για να γίνει άνθρωπος, για να συνέλθει, για να γίνει η καινούργια δημιουργία, για να μπει η ζωή μέσα του.

Λοιπόν, ας κοιτάξουμε ο ένας τον άλλο, τουλάχιστον στο ναό μας, τουλάχιστον ανάμεσα στους γνωστούς μας αναρωτώμενοι: Αγαπάω αυτόν τον άνθρωπο; Αν όχι, δεν αρχίσαμε ακόμα να αγαπούμε με την αγάπη του Χριστού. Και τί τρομερό θα είναι, όταν θα σταθώ κάποτε μπροστά στο Θεό και γύρω μου θα είναι άνθρωποι που τους γνώριζα όλη την ζωή μου και θα πω: Αυτούς τους ανθρώπους δεν τους αγάπησα ποτέ, δεν τους αγαπάω και δεν θέλω να τους γνωρίζω. Θέλω να μπω στον παράδεισό Σου, Κύριε! Εκεί δεν θα υπάρχει θέση γι΄ αυτούς επειδή δεν υπήρξε θέση γι΄ αυτούς στην καρδιά μου στη γη! Σκεφτείτε, γιατί η εντολή του Χριστού: Αγαπήστε ο ένας τον άλλον, όπως σας αγαπούσα Εγώ – δεν είναι εύκολη. Απαιτεί από μας να πλησιάζουμε τη ζωή με έναν εντελώς καινούργιο τρόπο.

Ας σκεφτούμε! Ας σκεφτούμε απλά εκείνον τον άνθρωπο που βρίσκεται τώρα κοντά μας. Είναι δικός μας άνθρωπος ή ξένος; Υπάρχει για μένα ή απλά δεν υπάρχει; Αν υπάρχει, πώς;

Ας τα σκεφτούμε όλα αυτά! Επειδή κάποτε – αργά ή γρήγορα – θα σταθούμε μπροστά στον Χριστό, ο οποίος θα μας πει: Ενσαρκώθηκα γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Πέθανα γι’ αυτόν στο Σταυρό. Αν τον αρνιέσαι, τότε αρνιέσαι όλο το έργο Μου, την αγάπη μου, και θα κάνεις τον εαυτό σου – από τη δική σου επιλογή! – ξένο για Μένα.

Περί εχθρού

Πηγές: «Μικρή Συμβολή στη Χριστιανική Ζωή», Πρεσβ. Γεωργίου Κουγιουμτζόγλου – Θεσσαλονίκη 2006, bogoslov.ru, isychastis7.webnode.gr

Διαδώστε:
Ανακαλυψτε την ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
στα κοινωνικα δικτυα.