Με βαθιά κατάνυξη, άχραντο λυρισμό, αλλά και την καθολική συμμετοχή του λαού των Αθηνών, εορτάστηκε πανηγυρικά σήμερα Κυριακή 18-2-24, η σεπτή μνήμη της Δέσποινας των Αθηνών Αγίας Φιλοθέης.
- Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Της έξοχης ηθικά μορφή της ορθοδοξίας μας, που κραταίωσε την ορθόδοξη πίστη στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα, με το απαρασάλευτο θρησκευτικό της συναίσθημα, γαλούχησε πολλές νεαρές και απροστάτευτες κοπέλες της εποχής της, στο δρόμο της ηθικής αρετής, διασώζοντάς τες συνάμα από την αρπαγή και την ατίμωση των Τούρκων, πρωτοστάτησε στην τεχνική εκπαίδευση των Αθηναίων παίδων – διαθέτοντας για τον σκοπό αυτό την περιουσία της – για να φορέσει τελικά το στέφανο του μαρτυρίου, για την πίστη του Χριστού μας, στον οποίο αφιέρωσε την ηθική και βιολογική της ικμάδα. Σκέπασε η πανύμνητη Δέσποινα των Αθηνών Αγία Φιλοθέη, με το βαθλύβλυστο θεολογικό της σήμα όλη την πόλη, από την Καλογρέζα – καλή καλογριά – την Φιλοθέη και το Ψυχικό από το πηγάδι που είχε ανοίξει η αγία για να δροσίζονται οι χωρικοί και να ανατείνεται η ΨΥΧΗ τους – έως και τα Πατήσια που μαρτύρησε, όλη την πόλη και έκτοτε το ιερό της βήμα, κατευοδώνει τους Αθηναίους. Και ανέβλυζε σήμερα η ιερά Μητρόπολή μας, αυτή την κατάνυξη, αλλά και την ιερότητα της Αγίας μας, για την σεπτή μνήμη της, φιλοξενώντας και το ιερό λείψανό της.
Κατά την ορθόδοξη παράδοση, η Αγία Φιλοθέη είδε το φως της ζωής, σε ένα περιβάλλον οικονομικής ευμάρειας και ηθικής ευκρασίας το 1522 μ.Χ. στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα. Οι πλούσιοι γονείς της Άγγελος και Συρίγα Μπενιζέλου, ευλαβέστατοι Αθηναίοι, είχαν αποκτήσει την κόρη τους, μετά από πολύ κόπο. Η μητέρα της προσπαθούσε εμμανώς να αποκτήσει παιδί, αλλά επι ματαίω. Αλλά η Παναγία εισάκουσε τις ικεσίες της και τις χάρισε την Φιλοθέη. Πήγε κάποτε έτσι η σεμνή Συρίγα να προσευχηθεί στο ναό της Θεοτόκου και από την μακρά και επίμονη προσευχή της την πήρε ο ύπνος. Αίφνης ξύπνησε και αισθάνθηκε ένα δυνατό φως να βγαίνει από την εικόνα της Παναγίας και να εισέρχεται στην κοιλιά της ! Και εξέλαβε το θείο αυτό σημάδι ως προπάτορα της εγκυμοσύνης της. Πράγματι μετά από λίγο καιρό, η ευσεβής Συρίγη γέννησε την κορούλα της, την Ρηγούλα ή Ρεβούλα, από το Παρασκευούλα, που ήταν το βαφτιστικό της όνομα.
Στα 14 της πάντρεψαν την Φιλοθέη με έναν πλούσιο, μεγάλης ηλικίας Αθηναίο και παρά την θέλησή της – προκειμένου και να την προστατέψουν από τους Τούρκους – αφότου είχε αποκτήσει και μια υποδειγματική μόρφωση για την εποχή της μιλώντας και ξένες γλώσσες και ενώ ήταν έκδηλη σε κάθε της βήμα, η έφεσή της προς την θεία δύναμη. Με τον θάνατο ωστόσο των γονέων της και του συζύγου της, δόθηκε η δυνατότητα στην ευλαβική Φιλο-θέη, να ικανοποιήσει τον μύχιο πόθο της και να αφιερωθεί στον Θεό. Και πρώτιστο μέλημά της, ήταν να ιδρύσει κατ΄ εντολή – σε όραμα που είχε δεί- του πρωτοκλήτου Αγίου Ανδρέα, ένα γυναικείο μοναστήρι που έφερε τιμητικά και το όνομά του. Το οποίο επάνδρωσε με σημαντικές υποδομές, πρόσθετα οικοδομήματα, υποστατικά και μετόχια, καθιστώντας το, κατ, ουσίαν πέρα από μοναστήρι και σχολείο, για τις αδύναμες κοπέλες που προσέφευγαν, για να μονάσουν, να μορφωθούν, αλλά και να προστατευτούν από το λεπίδι και την ατίμω-ση των Τούρκων. Το μοναστήρι αυτό και μετά το μαρτύριο από τους Τούρκους της Αγίας, διατηρούνταν για πολλά χρόνια, επενδυμένο με πολύτιμα χρυσοΰφαντα άμφια και ιερατι-κά σκεύη, με τα οποία πραγματοποιούνταν ιερές ετήσιες τελετές και αγρυπνίες. Πρωτίστως όμως λαμπρύνονταν ηθικά από την φύλαξη του τιμίου λειψάνου της Αγίας, που μυροβο-λούσε, καταδεικνύοντας την αγιότητά της. Το εμπνευσμένο παράδειγμα της Αγίας Φιλοθέ-ης, ακολούθησαν πολλές κοπέλες και σε λίγο διάστημα είχε αποκτήσει το Μοναστήρι ένα δυναμικό 200 μοναχών, ενώ παράλληλα συνιστούσε απάνεμο λιμάνι για τους κατατρεγμέ-νους, τους αδυνάμους, τους ασθενείς και τους πεινασμένους.
Στο ίδιο μήκος κύμματος ξεδιπλώνοντας η Αγία, την πολυεπίπεδη προσφορά της στην αθηναϊκή κοινωνία και έχοντας συνείδηση της υψηλής αποστολής της παιδείας, για την ανάσταση του γένους, ίδρυσε πλήθος από τεχνικά σχολεία, υφαντήρια, νοσηλευτήρια και φιλανθρωπικά ιδρύματα, που προξένησαν μια ηθική κοσμογονία στην σκλαβωμένη Αθήνα. Σχολεία που όπως πίστευε «διὰ τοὺς παίδας τῶν Ἀθηναίων, διὰ ν’ ἀνοίξη τοὺς ὀφθαλ-μοὺς αὐτῶν πρὸς τὴν παράδοσιν καὶ τὴν δόξαν τῶν προγόνων των». Πολύ σημαντική επίσης η προσπάθεια της μεγάλης κόρης των Αθηνών, να αποτρέψει και να αναχαιτίσει τον εξισλαμισμό και την αρπαγή πολλών νεαρών ελληνίδων από τους δυνάστες Τούρκους. Σε αυτήν εξάλλου την κατεύθυνση και η αλληλογραφία της, με την Γερουσία της Βενετίας το 1583 μ.Χ., προκειμένου να εξεύρει πόρους, για να συνεχίσει απρόσκοπτα το πολυμερές έργο της. Για το οποίο η φήμη της εκσπάζει τα όρια της Αθήνας και την αναβιβάζει στο βάθ-ρο της σωτήρος του έθνους σε όλη την Ελλάδα. Ωστόσο όμως αυτή η συμβολή της Αγίας θορυβεί σφόδρα τους Τούρκους, που την συλλαμβάνουν με σκοπό να την τρομοκρατήσουν. Η Φιλοθέη όμως δεν κάμπτεται στις απειλές και με παρρησία τους απαντά, πως θα είναι κότινος αριστείας, να πάει όσο πιο γρήγορα στην αγκάλη του Θεού, φορώντας τον στέφανο του μαρτυρίου. Τελικά με την θεία παρέμβαση, παρενεβλήθησαν ορισμένοι Χριστιανοί και απέτρεψαν, την θανάτωσή της. Ενώ με την απελευθέρωσή της, η Αγία επανέκαμψε στο Μοναστήρι της. Συνεχίζοντας η Δέσποινα το ηθικοπλαστικό της έργο, για την εκπαίδευση και πνευματική αγωγή των νεαρών κοριτσιών, που κατέφευγαν σε αυτό. Συνάμα προσέφυ-γε στην Τζιά, όπου είχε ιδρύσει και κεί Μετόχι, για να υποδέχεται τις κοπέλες, που δεν ήθελαν να φιλοξενηθούν στην Μονή της Αθήνας, στην μύτη των Τούρκων. Τα βαθιά δάκρυα και η προσευχή της ενάρετης Φιλοθέης, της είχαν χαρίσει από την θεια δύναμη θαυματου-ργικές ιδιότητες. Έτσι απήλλαξε από την τυραννία του σατανά έναν νεαρό βοσκό, που μικρός ήταν δέσμιος της κλεψιάς και της ραδιουργίας, ενώ με την κατάληψή του από το διάβολο γύριζε στα βουνά γυμνός και τετραχειλισμένος, παρουσιάζοντας ένα θέαμα ελεεινό. Η Αγία με την προσευχή της τον απελευθέρωσε από τον σατανά και έκτοτε ο βοσκός αφιερώθηκε στον θεό και έγινε μοναχός, εκδηλώνοντας πλέον τις πιο αξιοθαύμα-στες μοναστικές αρετές !
Όλη αυτή η δράση της Φιλοθέης που της προσέδιδε και πελώρια κοινωνική ισχύ, εξόργισε τους Τούρκους και έτσι έβαλαν σε εφαρμογή σχέδιο να την εξοντώσουν. Στις 2 Οκτωβρίου 1588, οι Τούρκοι έσπευσαν στο μονύδριο του Αγίου Ανδρέα, που είχε ιδρύσει στα Πατήσια και στο οποίο η Αγία εόρταζε την μνήμη του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, πραγματο-ποιώντας ιερά αγρυπνία και αφού από τον μαντρότοιχο εισέβαλαν στο ναΐδριο, συνέλαβαν την Αγία και καταμαστιγώνοντας την σε μια κολώνα στο δεξιό μέρος της εισόδου του ναού – που διασώζεται και σήμερα – άφησαν την Φιλοθέη ημιθανή. Οι καλόγριές της την μετέ-φεραν στην κρύπτη της στην Καλογρέζα, όπου και παρέδωσε το πνεύμα της στην θεία δύναμη, στις 19 Φεβρουαρίου του 1589. Μέρες μετά τον θάνατο της, το μνήμα της αγίας ευδωδίαζε, δείχνοντας την θεία ευλογία της, ενώ και ένα χρόνο μετά την ανακομιδή των ιερών λειψάνων της, αυτό παρέμεινε ακέραιο. Με πρόταση του Μητροπολίτη Αθηνών Νεοφύτου, προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ματθαίο Β΄, αγιοκατατάχθηκε στην ιερά χορ-εία των Αγίων μας. Και η ευλογημένη και σεπτή μορφή της, έκτοτε σκέπει την πόλη των Αθηνών – που τόσο αγάπησε και τόσο της πρόσφερε – και τους ευλαβείς κατοίκους της.
Στην φεγγοβολούσα εκκλησία της Μητρόπολης Αθηνών έτσι, από την λαμπρότητα και την ιερότητα της ημέρας – που παράλληλα ήταν διάστικτη από την επιμέλεια και την φροντίδα των ιερέων της, προεξάρχοντος του προϊσταμένου της πατρός Θωμά Συνοδινού, αλλά και του ακαταπόνητου ενοριακού Συμβουλίου της, στο οποίο είναι μείζονα πάντα με αγάπη η συμβολή του αντιπροέδρου του ναυάρχου κ.κ. Πελοπίδα Αγγελόπουλου- έσπευσε σύσσω-μος ο ευσεβής αθηναϊκός λαός, για να τιμήσει την πολιούχο και Έφορό του, Αγία Φιλοθέη και να αρδεύσει ηθικές δυνάμεις, στους σκληρούς και άστατους ηθικά καιρούς μας. Του πανηγυρικού εσπερινού χοροστάτησε ο ευλαβής Επίσκοπος Θεσπιών κ.κ. Παύλος, συνεπι-κουρούμενος από τον ευσεβή Πρωτοσύγκελο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών κ.κ. Βαρνάβα Θεοχάρη, τον ευλαβή ιερατικό προϊστάμενο της Μητρόπολης Αθηνών Πατέρα κ.κ. Θωμά Συνοδινό και τους υπόλοιπους ιερείς της Μητρόπολης Αθηνών, αλλά και πλήθος άλλων ευλαβών ιερέων, που με αγάπη και ευσέβεια προσήλθαν στην ιερά Μητρόπολη, για να τιμήσουν την σεμνή κόρη των Αθηνών Αγία Φιλοθέη. Με το πέρας του εσπερινού, ο Επίσκο-πος κ.κ. Παύλος, αφού διεμήνυσε το ευγενές μήνυμα αγάπης του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ., Ιερωνύμου, για την ενάρετη κόρη των Αθηνών Αγία Φιλοθέη, αναφέρθηκε εκτενώς στην ιδεοφόρα θεολογική, πνευματική και κοινωνική παρουσία της στην αθηναϊκή κοινωνία και το πολυμερές και εμπνευσμένο ανθρωπιστικό της έργο και ευχήθηκε σε όλους μας, να αρδεύσουμε ηθικές δυνάμεις από την αδαμάντινη ηθικά παρουσία της και να αποτελέσει σηματωρό και ηθική πυξίδα προσανατολισμού στη ζωή μας. Στον εσπερινό παρευρέθησαν πλήθος προσωπικοτήτων από το φάσμα των γραμμά-των, της δικαιοσύνης και της δημόσιας ζωής. Μεταξύ άλλων και ο τ. ναύαρχος κος Πελοπί-δας Αγγελόπουλος, που πάντα κοσμεί με την παρουσία του την Μητρόπολη Αθηνών.
Χρόνια Πολλά και του Χρόνου με υγεία. Και η ενάρετη κόρη των Αθηνών, Φιλοθέη, να χαρι-τώνει εσάς και τις οικογένειές σας.
Παραθέτουμε με το Απολυτίκιο της Αγίας Φιλοθέης :
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὅσιων τὴν ἔλλαμψιν, εἰσδεδεγμένη σεμνή, τὴν πάλιν ἐφαίδρυνας, τῶν Ἀθηναίων τὴ σῆ, ἀσκήσει καὶ χάριτι, σὺ γὰρ ἐν εὐποιίαις, διαλάμπουσα Μῆτερ, ἤθλησας δι’ ἀγάπην, εὐσεβῶς τοῦ πλησίον διὸ σὲ ὢ Φιλοθέη, Χριστὸς ἐδόξασε.
