Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τα Ψαχνά, κοντά στο χωριό Μακρυμάλλη, είναι κτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου, η Ιερά Μονή Μακρυμάλλη. Οι εικόνες της Μονής από ψηλά είναι εντυπωσιακές.
Η εικόνα της Παναγίας στο βράχο
Εξαιτίας των αλλεπάλληλων καταστροφών που υπέστη, δεν σώθηκαν γραπτές μαρτυρίες για τα πρώιμα χρόνια της ιστορίας της, γι’ αυτό και όσα αναφέρονται στην περίοδο εκείνη στηρίζονται στην προφορική παράδοση.
Σύμφωνα με την παράδοση, κτήτορές της υπήρξαν δύο αδέλφια που είχαν εκεί κοντά τις καλύβες των ποιμνίων τους. Κάθε βράδυ «έβλεπαν φως στον απέναντι βράχο».
Όταν πήγαν στο σημείο εκείνο, βρήκαν της εικόνα της Παναγίας. Την έφεραν στις καλύβες τους, έκτισαν πρόχειρο προσκυνητάρι όπου την τοποθέτησαν και άναβαν μπροστά της το καντήλι. Αργότερα απαρνήθηκαν τα εγκόσμια, έγιναν μοναχοί και έκτισαν την μονή, περί τον 12ο αιώνα. Μάλιστα, εικάζεται ότι λόγω των μακριών μαλλιών που τα αδέλφια αυτά είχαν, η Μονή έλαβε το όνομά της.
Αξιόλογες είναι οι σωζόμενες τοιχογραφίες στην κόγχη του Ιερού Βήματος (ιδίως η Πλατυτέρα με δύο Αγγέλους εκατέρωθεν). Σημαντικής αξίας και τέχνης είναι και αρκετές εικόνες του τέμπλου, του έτους 1882. Κειμήλιά της είναι ένα αργυρό Ευαγγέλιο του 1754, ένα Άγιο Ποτήριο του 1796 και ένα Θυμιατό του 1808.Η βιβλιοθήκη της Μονής έχει αρκετά πλούσια συλλογή έργων θρησκευτικού και ιστορικού περιεχομένου.
Πολύτιμος πνευματικός θησαυρός είναι και τα Τίμια λείψανα των Αγίων: Παρθενίου, Παρασκευής, Χαραλάμπους, Παντελεήμονος, Αναργύρων, Βασιλείου Αγκύρας, Νικήτα, Αυξεντίου, Στράτωνος, Ιγνατίου, Τιμίου Προδρόμου και Ρηγίνου επισκόπου Σκοπέλου.
Μετόχια της Μονής είναι της Παναγίας Χιλιαδούς, του Αγίου Δημητρίου (15ος αιώνας) και πολλά εξωκκλήσια.
