Σαν σήμερα, το πολυτάραχο 1914 εγκαινιάζεται η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου με πρωθυπουργό τον Βορειοηπειρώτη Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο, ενώ στη συνέχεια και στο πλαίσιο της απομάκρυνσης του ενδεχομένου ένωσης με την μητέρα Πατρίδα, οι βορειοηπειρώτες προχωρούν σε εξέγερση.
17 Φεβρουαρίου 1914. Ιστορική μέρα για τον Βορειοηπειρωτικό αγώνα. Για άλλη μια φορά ξαναζωντανεύει ο ηρωϊσμός κι η φιλοπατρία, που πριν 90 τόσα χρόνια οι Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι την υπέγραψαν με το αίμα και τη θυσία τους.
Σε αυτόν τον αδικαίωτο μέχρι στιγμής αγώνα, καθώς ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός παραμένει μέχρι και σήμερα σκλαβωμένος, σπουδαίο ρόλο έπαιξε η Εκκλησία. Δύο δυναμικοί Ιεράρχες, ο Δρυινουπόλεως Βασίλειος και ο Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος, μετέπειτα Αρχιεπισκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, μετείχαν στη κυβέρνηση που σχημάτισε ο Γεώργιος Ζωγράφος. Ο πρώτος ως υπουργός Παιδείας και Θρησκείας ενώ ο δεύτερος, μαζί με τον Μητροπολίτης Κορυτσάς Γερμανό, ως μέλη της Κυβέρνησης.
Στη μεγάλη εκείνη ώρα ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος, γεμάτος συγκίνηση μίλησε στα πλήθη, λέγοντας: «Αδελφοί Ηπειρώτες …, η Ήπειρος… έχοντας την ελπίδα της στο Θεό και στηριγμένη στη δύναμη των παιδιών της και στη βοήθεια όλου του Ελληνισμού, με αρχηγό τον Γεώργιο Ζωγράφο ρίχνεται στον αγώνα κι ανυψώνει, σαν σημαία της αυτονομίας, την παλιά βυζαντινή σημαία… Η Ήπειρος είναι αποφασισμένη να την διατηρήσει απρόσβλητη και μόνο αν θα πατήσουν στο πτώμα και του τελευταίου Ηπειρώτη, θα μπορέσουν οι εχθροί ν’ απλώσουν πάνω της βέβηλο χέρι. Ηπειρώτες ! … Εμπρός για την πίστη και την Πατρίδα ! Ζήτω η ανεξάρτητη Ήπειρος ! …».
Η προκήρυξη της επόμενης μέρας
Την άλλη μέρα, στις 18 Φεβρουαρίου, η Κυβέρνηση της αυτόνομης Ηπείρου κυκλοφορεί μια προκήρυξη, με την οποία προσκαλεί όλους τους Ηπειρώτες να δώσουν το παρών στο μεγάλο αγώνα.
«Ηπειρώτες,
… Η απόφαση για την «αυτόνομη πολιτεία της Βορείου Ηπείρου» πάρθηκε, γιατί η πατρίδα μας κινδυνεύει … Μας αποσπούν απ’ την αγκαλιά της μητέρας μας Ελλάδας. Μας αρνούνται την αυτοδιοίκηση στο αλβανικό κράτος. Μας αρνούνται ακόμα και τις εγγυήσεις, που θα μας περιφρουρούσαν τη ζωή, τη θρησκεία, την περιουσία, την εθνική μας ύπαρξη …
Γι’ αυτούς τους λόγους,
Κ η ρ ύ σ σ ε ι
Η Βόρειος Ήπειρος την ανεξαρτησία της και προσκαλεί τους πολίτες της, με κάθε θυσία, να υπερασπίσουν την ακεραιότητα του εδάφους και τις ελευθερίες της εναντίον κάθε προσβολής.
Η προσωρινή Κυβέρνηση
Ο Πρόεδρος
Γεώργιος Χρ. Ζωγράφος
Τα μέλη
Ο Δρυϊνουπόλεως, Βασίλειος
Ο Κορυτσάς, Γερμανός
Ο Βελλάς και Κονίτσης, Σπυρίδων».
Στην ιστορική φωτογραφία, τραβηγμένη κατά την ημέρα που τελέστηκε η πανηγυρική Δοξολογία για την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου, διακρίνονται από αριστερά ο Μητροπολίτης Βασίλειος και στα δεξιά ο Μητροπολίτης Βελλάς Σπυρίδων. Στη πίσω πλευρά διακρίνονται αρκετοί κληρικοί.