Η Σιάτιστα είχε ενεργό ρόλο στο Μακεδονικό Αγώνα και ήδη από το 1903 συνέβαλε στον εξοπλισμό του πρώτου σώματος που είχε δημιουργήσει ο Ίων Δραγούμης για την αντιμετώπιση ομάδων Βούλγαρων Κομιτατζήδων.
Ωστόσο, η συστηματική δράση στην περιοχή ξεκίνησε με την επίσκεψη του Παύλου Μελά τον Ιούλιο του 1904 και την ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Σιατίστης.
Περιγράφει τα γεγονότα ο Μελάς, με περίσσιο ενθουσιασμό, σε επιστολή στη σύζυγό του Ναταλία:
«[…] Δεν περιγράφεται η συγκίνησις των ανθρώπων όταν με είδαν […] Αλλά και εγώ ο ίδιος, βλέπων τόσα αισθήματα καλά, αισθανόμενος ότι θα εκτελεσθή μετ’ ολίγον το όνειρον διά το οποίον εργάζομαι πρό τόσου καιρού […]».
Η Σιάτιστα απελευθερώθηκε από τον Οθωμανικό ζυγό στις 4 Νοεμβρίου 1912 έπειτα από αιματηρή αναμέτρηση με τα οθωμανικά στρατεύματα, στην οποία η συμβολή των Κρητών αγωνιστών υπήρξε μεγάλη. Για τη μάχη της Σιάτιστας, που αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία του ελληνικού έθνους, ο Διοικητής της Πυροβολαρχίας, Νικόλαος Κλαδάς, γράφει τα εξής στις «Πολεμικές του αναμνήσεις»:
«Η μάχη της Σιατίστης είναι μοναδική εις το είδος της κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και η νικηφόρος έκβασις τα μέγιστα συνετέλεσε όχι μόνον εις την σωτηρίαν της πόλεως Σιατίστης […], αλλά και εις την έγκαιρον προέλασιν του Ελληνικού Στρατού προς κατάληψιν της Θεσσαλονίκης. Ο Ελληνικός Στρατός εξησφάλισε και εμονιμοποίησε την ελευθερίαν της Σιατίστης, αλλά δεν την απελευθέρωσεν υπό την καθαράν σημασίαν του στρατιωτικού όρου, καθ’ όσον η ενθουσιώδης αυτή πόλις απηλευθερώθη μόνη της».
(Κείμενο και φωτογραφία από την έκδοση: Αποστόλου, Ι. Ιστορία της Σιατίστης. Αθήνα: Δημητράκου Α.Ε., 1929.)