Ο ναός του Ακαθίστου Ύμνου οικοδομήθηκε το 1861 και σήμερα βρίσκεται στον οικισμό της Παλαιάς Πόλης της Ξάνθης. Το όνομά του είναι μοναδικό σε όλη την Ελλάδα, αν εξαιρέσουμε ένα παρεκκλήσι με το ίδιο όνομα στο νησί του Σκορπιού.
Ο Ναός του Ακάθιστου Ύμνου έχει υποστεί δύο πυρκαγιές, κατά τις οποίες κάηκε ολοσχερώς, μία το 1912 και μία την Πρωτοχρονιά του 1991. Την πρώτη φορά από τη μανία της φωτιάς σώθηκε η εικόνα του Αγ. Ελευθερίου, ενώ τη δεύτερη οι εικόνες της Παναγίας και του Δεσποτικού Θρόνου. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική, με 12 κίονες που στηρίζουν τον τρούλο.
Η μοναδικότητα των κιόνων έγκειται στο γεγονός ότι στην κορυφή του καθενός υπάρχει εικόνα ενός από τους δώδεκα Αποστόλους. Επίσης, στη θέση όπου πάντα τοποθετείται η ανάλογη εικόνα της ονομασίας της εκκλησίας, στον Ιερό Ναό Ακάθιστου Ύμνου βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλομήτορος.
Ο ναός του Ακαθίστου Υμνου Ξάνθης, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του στη δυτική πλευρά, εγκαινιάστηκε το 1861. Κατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια ενός μικρότερου ναού που καταστράφηκε ολοσχερώς το 1829 από πυρκαγιά , η οποία ακολούθησε ενός μεγάλου σεισμού που είχε ισοπεδώσει τότε τα μεγαλύτερο μέρος της πόλης.
Εξαρχής ο ναός δεν ήταν αφιερωμένος στον Ακάθιστο Υμνο αλλά στην Παναγία τη Γοργοεπήκοο. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες που να μας πληροφορούν πότε ο ναός αφιερώθηκε στον Ακάθιστο Υμνο. Εικάζουμε ωστόσο ότι αυτό μπορεί να έγινε μετά την απελευθέρωση της πόλης. Είναι ελάχιστα τα αρχεία και τα κειμήλια που διασώζονται κι αυτό γιατί τα Βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής απογύμνωσαν το ναό από κάθε αντικείμενο αξίας όπως λειτουργικά σκεύη και εικόνες. Οπότε, όποιες πληροφορίες υπάρχουν για την ιστορία του ναού τις έχουμε από προφορικές μαρτυρίες.
Η μεγάλη εφέστια εικόνα της Θεοτόκου που σώθηκε από την πυρκαγιά
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μεγάλη εφέστια εικόνα της Θεοτόκου της Βρεφοκρατούσας που διασώθηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1829 και σήμερα βρίσκεται στο ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι στην αριστερή πλευρά του ναού κοντά στο σολέα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των συντηρητών και μελετητών η εικόνα χρονολογείται από τον 14ο αιώνα μ.Χ., κατά άλλους από τον 16ο αιώνα μ.Χ. ωστόσο παρουσιάζει επιζωγραφίσεις που χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα μ.Χ. Επίσης, πάνω στην εικόνα δεν υπάρχει ευδιάκριτη υπογραφή από την οποία να φαίνεται ποιος είναι ο αγιογράφος της.
Ο ναός του Ακάθιστου Υμνου εντυπωσιάζει επίσης τον επισκέπτη με την αρχιτεκτονική του καθώς η πρώτη εντύπωση που δίνει από μακριά είναι ότι πρόκειται για ένα μοναστήρι αφού είναι περιτοιχισμένος με μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή είσοδο κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από ξύλο.
Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού μετά το νάρθηκα βρίσκεται μια άλλη ανάγλυφη εικόνα της Θεοτόκου με επιγραφή χρονολόγησης της ανοικοδόμησης του ναού το έτος 1860.
Στο κεντρικό διάδρομο του ναού δεσπόζουν τέσσερις πολυέλαιοι. Ο μπρούτζινος ήρθε από την Οδησσό, ενώ ο μεγαλύτερος από τους τρεις, ο κρυστάλλινος, ήρθε από την Αυστρία όλοι με δαπάνες των εμπόρων και των καπνεμπόρων της Ξάνθης που διέμεναν κατά κύριο λόγο στα αρχοντικά της (παλιάς) πόλης στα μέσα του 19ου αιώνα.