Σε κλίμα συγκίνησης τελέστηκε την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, 12 Σεπτεμβρίου 2021, το καθιερωμένο ετήσιο Αρχιερατικό μνημόσυνο για τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922 στον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην περιοχή «Λιβάδια» Σητείας.
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Κύριλλος χοροστάτησε κατά την ακολουθία του Όρθρου, ευλόγησε τους προσφερόμενους άρτους και στη συνέχεια ιερούργησε και πριν την Απόλυση τέλεσε το Μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως «πάντων των εν τη Μικρά Ασία σφαγιασθέντων, ολοκαυτωθέντων και αναιρεθέντων πατέρων και αδελφών ημών» κατά την Μικρασιατική Καταστροφή, στον προαύλιο χώρο του ναού, ενώπιον της προτομής του εκ Ζήρου καταγομένου Εθνοϊερομάρτυρος Ιακώβου Αρχατζικάκη, ο οποίος ως γνωστόν βρήκε φρικτό θάνατο από τους αιμοσταγείς Τούρκους στον Βουτζά, όπου υπηρετούσε ως Εφημέριος, κατά την φοβερά γεγονότα της καταστροφής της Σμύρνης τον Αύγουστο του 1922.
Ο Σεβασμιώτατος υπογράμμισε τη σημασία να διατηρήσουμε άσβεστη την ιστορική μνήμη των Μικρασιατών προγόνων μας και των αλησμόνητων πατρίδων και συνεχάρη τον Σύλλογο Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας και τον δραστήριο Πρόεδρό του, που συνεχίζει αυτήν την προσπάθεια.
Ακολούθησε η καθιερωμένη ομιλία από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας κ. Γεώργιο Αλεβίζο, ο οποίος φέτος μίλησε με θέμα: «Απαγχονισμός Γρηγορίου Ε΄- Σφαγές Κωνσταντινουπόλεως και Σμύρνης». Ο ομιλητής με χρονική αναφορά το 1821, λόγω της συμπληρώσεως 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, αναφέρθηκε στα γεγονότα του μαρτυρίου του Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄ και στη Μικρασιατική καταστροφή στη Σμύρνη και την Πόλη καθώς και στον ξεριζωμό των Μικρασιατών από τις πατρογονικές εστίες του.
Όπως σημείωσε στην κατακλείδα του ο κ. Αλεβίζος «για ευνόητους λόγους το μένος των Τούρκων στράφηκε κατά του κλήρου διότι τον κλήρο θεωρούσαν ως κεφαλή του ραγιά. Ανεξάρτητα από το βαθμό συμμετοχής του σε επαναστατική προετοιμασία, μόνο στην Κωνσταντινούπολη και επαρχίες οι θανατωθέντες κληρικοί ανήλθαν σε 10.000 περίπου.[…] Ο απομνημονευμοτογράφος του Αγώνα Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος) γράφει ¨…Και η θρησκεία (θρησκόληπτοι) τόσο εχαύνωσε τον απλούν όχλον… Πίστευαν ότι αν σκότωναν Τούρκους ο Θεός θα τους κολάσει. Και ότι θα δώσωσι λογαριασμόν περί τούτου. Αλλ’ ο κλήρος τους έβγαλε από αυτήν την πλάνην, διότι έλαβε πρώτος τα όπλα. Πολλοί δε μάλιστα των αρχιερέων, ως ο Έλους Άνθιμος, έκαμαν επίτηδες και ευχάς, τας οποίας έδιδαν εις τους ιερείς των επαρχιών και τας εδιάβαζαν μετά την παράκλησιν¨. Ο Φωτάκος διασώζει την ευχή και το εξαποστειλάριο του Ανθίμου ¨Εν τούτω τω Σταυρώ νικάτε, απόγονοι των Ελλήνων οι χριστώνυμοι και της ορθοδόξου εκκλησίας ευσεβή τέκνα και καταβάλλετε τους αθέους αγαρηνούς¨. Δεσπότης ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς οργανωτές του Αγώνα. Ο Βρυσθένης Θεοδώρητος. Κληρικός ήταν ο Θεοφ. Καΐρης που κήρυξε την Επανάσταση στην Άνδρο. Αρχιμανδρίτης ήταν ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο θεμελιωτής της τυπογραφίας του Αγώνα,όπως και ο Άνθιμος Γαζής, ο επαναστάτης του Πηλίου. Δεσπότης ήταν ο Ρωγών Ιωσήφ, η ψυχή της άμυνας του Μεσολογγίου που με την ανατίναξη και το μαρτύριο του έκλεισε η αυλαία του δράματος του Μεσολογγίου. Κληρικός και ο περιώνυμος για την παιδεία του Κωνσταντίνος Οικονόμος που εκφώνησε το συγκλονιστικό επικήδειο στην Οδησσό. Στην κηδεία του Γρηγορίου Ε΄ αυτός πρώτος εμφανίστηκε ενώπιον του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄, απευθύνοντας ικετήρια αναφορά για τη σωτηρία των Γραικών. Τέλος, αρχιμανδρίτης ήταν ο θρυλικός Παπαφλέσσας. Ο μπουρλοτιέρης των ψυχών που ανέστησε στις 20 Μαΐου 1825 τον Λεωνίδα στο Μανιάκι. Ωστόσο την καλύτερη αναγνώριση, της προσφοράς του κλήρου στον αγώνα της Εθνεγερσίας την έχουμε από τον αντίπαλο, τον θρυλικό Κιουταχή που όταν κατέλαβε το Αιτωλικό, έχοντας συλλάβει και τον ιερέα Παπά Οικονόμου. Αφού τον προπηλάκισε είπε ¨Σεις οι παπάδες τα κάμνετε όλα αυτά τα κακά¨. Υπονοούσε φυσικά την από τους Ιερείς παρόρμηση των επαναστατών στον υπέρ πατρίδος Αγώνα».
Στην Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και στο μνημόσυνο που ακολούθησε έλαβαν μέρος ο Πανοσιολ. Αρχιμ. Αμβρόσιος Σκαρβέλης, Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως και Ηγούμενος της Ι. Σταυροπηγιακής Μονής Τοπλού, ο Αιδεσιμολ. Εφημέριος και ιερατικώς προϊστάμενος της Ενορίας Ευαγγελισμού Θεοτόκου Σητείας Πρωτ. Φιλοκτήμων Αυγουστινάκης και ο Διάκονος π. Τίτος Ματαλλιωτάκης ενώ παρέστησαν η Αντιδήμαρχος του Δήμου Σητείας κ. Ελένη Πλατανάκη, Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι Αρχών και Φορέων της Σητείας και τα μέλη του Συλλόγου Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας.
