Με ιδιαίτερη συγκίνηση πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 23 Αυγούστου 2023 στο ιστορικό μνημείο του ενετικού φρουρίου της Καζάρμας η τιμητική εκδήλωση αφιερωμένη στον καταγόμενο από το Καρύδι εκπαιδευτικό, δημοσιογράφο, ιστοριοδίφη, ιδρυτή και πρώτο διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης αείμνηστο Νικόλαο Ιω. Παπαδάκη, που διοργάνωσαν η Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας σε συνεργασία με τον Δήμο Σητείας.
Η εκδήλωση άνοιξε με τον χαιρετισμό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Κυρίλλου, ο οποίος τόνισε ότι «χάρις στον σπουδαίο αυτό Σητειακό άνδρα, σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολλά ιστορικά γεγονότα, λόγω των συγγραμμάτων του και των πολλών τεκμηρίων της ιστορίας της Κρήτης που συγκέντρωσε και διέσωσε στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης. […] Συνδέθηκε από τα πρώτα χρόνια της ζωής του με την Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Τοπλού, το ιστορικό καστρομονάστηρο της Ανατολικής Κρήτης, τον χώρο των πνευματικών αγώνων και των ασκητικών παλαισμάτων αλλά και τον τόπο εθνικών αγώνων και θυσιών «για του Χριστού την Πίστη τήν Αγία και της Πατρίδος τήν Ελευθερία», αφού μετά το χωριό του, το Καρύδι, τα πρώτα γράμματά του τα έμαθε στο μοναστήρι».
Επίσης ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στη μεγάλη εθνική δράση του και τα πολύτιμα συγγράμματά του Ν. Παπαδάκη για την εκκλησιαστική ιστορία των Ιερών Μονών και των εκκλησιαστικών μνημείων του τόπου μας και γενικότερα για την ιστορία της Εκκλησίας της Κρήτης, όπως είναι το έργο του: «Ο Ιεροσητείας Αμβρόσιος», που αναφέρεται στη βιογραφία του Επισκόπου Ιεροσητείας Αμβροσίου Σφακιανάκη, ο οποίος του εμπιστεύθηκε το ιστορικό αρχείο του, αλλά και τον στήριξε στο εγχείρημα του για τη δημιουργία του Ι.Α.Κ. Ακόμα τόνισε ότι «ο μεγάλος Στειακός Νικόλαος Παπαδάκης, που περισυνέλεξε όλα τα ιστορικά τεκμήρια της Κρήτης και τα αρχειοθέτησε, υπήρξε άξιος συνεχιστής της έλληνορθόδοξης παράδοσης και γνήσιος εκφραστής του πολιτισμού της περιοχής της Σητείας. Το παράδειγμα της ζωής και της προσφοράς του μας καλεί να εργαζόμαστε συνετά και εντατικά για να φέρνουμε στο φως τις αξίες αυτού του πολιτισμού και να τον μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές. Έχουμε υποχρέωση να διατηρήσουμε ατόφια τη βαριά πολιτιστική κληρονομιά και τις αξίες του τόπου μας».
Τέλος, ο Σεβασμιώτατος ευχαρίστησε τον Δήμαρχο κ. Γεώργιο Ζερβάκη για τη συνεργασία και την από κοινού διοργάνωση της εκδήλωσης με την Ιερά Μητρόπολή μας, γεγονός που μαρτυρεί την αγαστή συνεργασία της Τοπικής μας Εκκλησίας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και όλους τους φορείς του τόπου, και ευχαρίστησε τους εκλεκτούς ομιλητές και τους μουσικούς της βραδιάς.
Ο Προϊστάμενος του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κ. Κωνσταντίνος Φουρναράκης, στην εισήγησή του με θέμα: «Ν. Ι. Παπαδάκης: Ο ιδρυτής του του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης» μίλησε με συγκινητικά λόγια για τη ζωή και το έργο του τιμωμένου προσώπου, υπογραμμίζοντας ότι ήταν ένας εξαίρετος πνευματικός άνθρωπος με όραμα τη δημιουργία μιας Αρχειακής υπηρεσίας στην Κρήτη, για την πνευματική ανύψωση των νέων της. Αναλογιζόταν το χρέος του και σκεφτόταν όπως ο Ν. Καζαντζάκης που έγραφε ότι «ένιωθα βαριά την Κρήτη στην πλάτη μου». Ευτύχησε να έχει σπουδαίους δασκάλους, όπως τον Στέφανο Ξανθουδίδη και τον Αντώνιο Βορεάδη, και είχε ανώτερες γνώσεις παρόλο που δεν έλαβε πτυχίο, και μιλούσε τέσσερις γλώσσες.
Όπως τόνισε ο ομιλητής, ο Ν.Ι. Παπαδάκης είχε συνειδητοποιήσει τη δύναμη της ιστορικής γνώσης και των αρχείων ως εύγλωττων δασκάλων της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Αγωνίστηκε με πίστη και θερμό ζήλο για τη δημιουργία αυτού του πνευματικού ιδρύματος συγκέντρωσης των αρχείων και μελέτης της ιστορίας και του πολιτισμού της Κρήτης, που αποτέλεσε ένα πρωτοποριακό γεγονός για τον Πολιτισμό και την Παιδεία της Κρήτης, καθώς τότε δεν υπήρχε στο νησί Ανώτατη Σχολή ή κάποιο ερευνητικό κέντρο. Ο κ. Φουρναράκης σημείωσε ότι δημιούργησε και Τμήμα Ιστορικού Μουσείου, το οποίο ο ίδιος συνεχώς εμπλούτιζε με όπλα, σφραγίδες και άλλα ενθύμια των κρητικών επαναστάσεων, όπως είναι η ζώνη του Δασκαλογιάννη και η σημαία που ανύψωσε ο Σπ. Καγιαλές.
Και ο Προϊστάμενος του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κατέληξε με τα εξής λόγια: «Εγώ και οι συνεργάτες μου στο Ι.Α.Κ. ήρθαμε από την εσπερία στην εώα Κρήτη για να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας στον μεγάλο ευεργέτη της Κρήτης Νικ. Ι. Παπαδάκη, να διατηρήσουμε οι Κρητικοί ζωντανή τη μνήμη του και να εμπνεόμαστε από την προσφορά του, προκειμένου να επιτελούμε κι εμείς το χρέος μας».
Στη συνέχεια οι συνεργάτες του Ι.Α.Κ. κ. Μαρία Αγάθου, Βιβλιοθηκονόμος, και κ. Κάρμεν Βουρβαχάκη, Ιστορικός, μίλησαν με θέμα: «Ο φιλάνθρωπος Νίκος Παπαδάκης» και «Ιστορίες μέσα από το Αρχείο» αντίστοιχα, προβάλλοντας πτυχές από το κοινωνικό και φιλανθρωπικό πρόσωπό του.
Ακολούθησε η μεστή ομιλία του Σητειακού φιλολόγου κ. Μιλτιάδη Παπαδάκη με θέμα: «Νικόλαος Ι. Παπαδάκης: Ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης. Μια περιπετειώδης ζωή».
Ο κ. Μ. Παπαδάκης με μεστό λόγο αναφέρθηκε στη ζωή και το έργο του τιμώμενου προσώπου, και επεσήμανε τις πολλές πίκρες και τα βάσανα που γεύθηκε στη ζωή του, όπως ήταν η ορφάνια, η φτώχεια και το γεγονός ότι πέθανε μακρυά από την αγαπημένη ιδιαίτερη πατρίδα του, δεδομένου ότι «είναι γλυκύς ο θάνατος όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα» κατά τον Ανδρέα Κάλβο. Όπως τόνισε, είχε θέσει ως τάμα και σκοπό ζωής τη δημιουργία του Ι.Α.Κ, διακρινόταν από το συλεκτικό πάθος του για τον εμπλουτισμό του αρχειακού υλικού και εργάστηκε ακούραστα για τον ιερό σκοπό της διάσωσης του αρχειακού πλούτου της Κρήτης. Ήταν ένας Αρχειακός με επιστημονικό υπόβαθρο, άνθρωπος βαθύτατα θρησκευόμενος, ανθρωπιστής, ευαίσθητος, ευθύς, ευπατρίδης και ένας ακαταπόνητος πνευματικός εργάτης, γι’ αυτό και τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικος.
Επίσης, ο ομιλητής αναφέρθηκε στη σκληρή κριτική του διαδόχου του Νικ. Παπαδάκη στη διεύθυνση του Ι.Α.Κ. μετέπειτα Καθηγητή Ν. Β. Τωμαδάκη, σημειώνοντας ότι αξίζει να κρατήσουμε από την ανελέητη αναφορά του τελευταίου τις φράσεις του για τον Παπαδάκη ότι «άνευ αυτού Αρχείον δεν θα ιδρύετο» και ότι «η φιλεργία του ήταν υποδειγματική».
Τέλος ο κ. Μιλτ. Παπαδάκης υπογράμμισε ότι το χρέος της γενέτειράς του είναι μεγάλο και οποιαδήποτε τιμή στο έργο του είναι κατώτερη της προσφοράς του, όμως εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο Νικόλαος Ι. Παπαδάκης είναι δικαιωμένος στο αδέκαστο «δικαστήριο της ιστορίας».
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με αποσπάσματα από τον Ερωτόκριτο, που ερμήνευσαν οι εξαίρετοι Σητειακοί μουσικοί Μανώλης Μοσχάκης στο βιολί και Γιάννης Λιναρδάκης στο λαούτο, οι οποίοι πλαισίωσαν μουσικά με παραδοσιακούς στειακούς σκοπούς, με το μοναδικό καλλιτεχνικό χάρισμα του διαθέτουν.
Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Δήμαρχος Σητείας κ. Γεώργιος Ζερβάκης, ο Πανοσιολ. Αρχιμ. Αμβρόσιος Σκαρβέλης, Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως και Ηγούμενος της Ι. Σταυροπηγιακής Μονής Τοπλού, οι κληρικοί της πόλεως, η Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Μαρία Γιαννακάκη, η οποία συντόνισε την εκδήλωση, και αρκετοί Σητειακοί, ανάμεσα στους οποίους ήταν εκπρόσωποι του Πολιτιστικού Συλλόγου Καρυδίου και άλλοι συγχωριανοί του τιμώμενου.