Σήμερα Σάββατο 24η Σεπτεμβρίου 2022 ημέρα Συνάξεως της Παναγίας της «Μυρταριώτισσας», όπως λέγεται στην Σύμη, ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Χρυσόστομος χοροστάτησε στον Όρθρο και τέλεσε την Θεία Λειτουργία στο ομώνυμο Ι. Εξωκκλήσι Της, που βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην ενδοχώρα της Νήσου. Συλλειτουργούς του είχε τον π. Στέφανο Μακρή Γεν. Αρχιερατικό Επίτροπο και τον Διάκονο π. Γεώργιο Κακακιό, ενώ το Ι. Αναλόγιο διακόνησαν οι Ιεροψάλτες κ. Δημοσθένης και Μερκούριος Γιανναράς.
Η ονομασία «Μυρτιδιώτισσα», ως προσωνύμιο της Παναγίας μας, προέρχεται από την Εικόνα Της που ευρέθη στη νήσο των Κυθήρων ανάμεσα σε μυρτιές. Από εκεί προφανώς σε παλαιότερες εποχές, οι Συμαίοι σπογγαλιείς που κατά τα ταξίδια τους επισκέπτονταν τα Κύθηρα, γνώρισαν το θαυμαστό γεγονός και έφεραν την τιμή της «Μυρταριώτισσας», κατά την ντοπιολαλιά της Σύμης, ανεγείροντας μάλιστα εδώ και τον ομώνυμο Ναό.
Η αυθεντική εικόνα της Θεοτόκου συγκεκριμένα, ευρέθη από κάποιον βοσκό σε μία κοιλάδα νοτιοδυτικά του νησιού των Κυθήρων γεμάτη από μυρτιές, που ονομάζεται Μυρτίδια, πιθανότατα τον 13ο αιώνα. Λόγω των συχνών πειρατικών επιδρομών η εικόνα μεταφέρθηκε στο φρούριο της πρωτεύουσας των Κυθήρων από όπου και επανήλθε στα Μυρτίδια μεταξύ του 1824 και του 1855.
Η αγάπη των Κυθηρίων φύλαξε την εικόνα μέσα σε μία ολόχρυση επένδυση, αληθινό αριστούργημα φτιαγμένο από τον κρητικό καλλιτέχνη Νικόλαο Θεόφιλο Σπαθάκη κατά το έτος 1837 (Μαρτίου 12 όπως είναι χαραγμένο). Στο κάτω μέρος της χρυσής επένδυσης απεικονίζονται τρία θαυμαστά γεγονότα-θαύματα: η εύρεση της εικόνας από τον βοσκό, το θαύμα της θεραπείας του παραλύτου την 24η Σεπτεμβρίου (αρχές του 17ου αιώνα) και το θαύμα της διάσωσης του φρουρίου των Κυθήρων από τους κεραυνούς (22 Ιανουαρίου 1829).
Προ της Απολύσεως ετελέσθη Αρτοκλασία και η περιφορά της Ι. Εικόνος της Θεομήτορος. Τέλος η ευλαβής οικογένεια των Επιστατούντων τον Ναό προσέφερε σ’ όλους τους πιστούς φρεσκοψημένο καφέ και εκλεκτά παραδοσιακά κεράσματα.
