Ολοκληρώθηκαν το μεσημέρι της Τετάρτης, 28 Ιουνίου 2023, οι εργασίες του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των ΚΘ’ Παυλείων με θέμα: «Ο Απόστολος Παύλος και η κληρονομιά του Ελληνιστικού κόσμου», που διοργάνωσε η Αποστολική Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας προς τιμήν του ιδρυτού της τοπικής Εκκλησίας, Αποστόλου Παύλου.
Πρόεδρος της πέμπτης συνεδρίας ήταν ο Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Ιωάννης Τζιφόπουλος και ομιλητές
α) ο Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α. κ. Αμφιλόχιος Παπαθωμάς, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Η γλώσσα των παπύρων και ο απόστολος Παύλος» και
β) ο Αναπλ. Καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ. Δημοσθένης Αβραμίδης, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Από τις προσωπογραφίες «Φαγιούμ» στη Βυζαντινή Αγιογραφία».
Κατά την τελευταία, έκτη συνεδρία προήδρευσε ο Αναπλ. Καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών κ. Δημοσθένης Αβραμίδης και ομιλήτρια ήταν η Προισταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Δρ. Αρχαιολογίας, κ. Αγγελική Κοτταρίδη, η οποία ανέπτυξε το θέμα: «Ο Αλέξανδρος και η γενιά του: Από το χώμα της Ημαθίας στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών».
Λ’ Παύλεια: «Ο Απόστολος Παύλος και η λατρευτική ζωή»
Πριν από την ολοκλήρωση της τελευταίας συνεδρίας ο Ομοτ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Χαράλαμπος Ατματζίδης ανακοίνωσε εκ μέρους της Επιστημονικής Επιτροπής των Παυλείων το θέμα του Συνεδρίου των Λ΄ Παυλείων, το οποίο θα είναι «Ο Απόστολος Παύλος και η λατρευτική ζωή» και θα διεξαχθεί τον Ιούνιο του 2024.
Στο τέλος ο Ποιμενάρχης μας, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, παρουσίασε τα πορίσματα των εισηγήσεων του Συνεδρίου και τον τόμο των πρακτικών του περσινού 28ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των Παυλείων (Ιούνιος 2022).
Στη συνέχεια κήρυξε τη λήξη των εργασιών του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου των Παυλείων, εκφράζοντας τις θερμές ευχαριστίες του προς όλους τους συμμετέχοντες.
Ακολούθησε ξενάγηση των εκπροσώπων των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών, των Θεοφιλεστάτων Επισκόπων, των ελλογιμωτάτων καθηγητών και των συνέδρων στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών.
Το 29ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο των Παυλείων παρουσίασε ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεώς Βεροίας Ναούσης και Καμπανίας Αρχιμανδρίτης Δημήτριος Μπακλαγής, ενώ τις εργασίες του παρακολούθησαν οι εκπρόσωποι των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Σμύρνης κ. Βαρθολομαίος (Οικουμενικό Πατριαρχείο), Νουβίας κ. Σάββας (Πατριαρχείο Αλεξανδρείας), Βεροίας (Χαλεπίου) και Αλεξανδρέττας κ. Εφραίμ (Πατριαρχείο Αντιοχείας), Ναζαρέτ κ. Κυριακός (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων), Ναϊσσού κ. Αρσένιος (Πατριαρχείο Σερβίας), ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τούλτσεας κ. Βησσαρίωνας (Πατριαρχείο Ρουμανίας), οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Στάρα Ζαγόρας κ. Κυπριανός (Πατριαρχείο Βουλγαρίας), Ζουγκδίδι και Τσαΐτσι κ. Γεράσιμος (Πατριαρχείο Γεωργίας) και Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος (Εκκλησία της Ελλάδος), καθώς και ο Γέρων Γεράσιμος Αγιοπαυλίτης που εκπροσωπεί την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους.
Τη λήξη του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου τίμησαν ακόμη με την παρουσία τους οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Σεβαστείας κ. Σεραφείμ, Ξάνθης και Περιθεωρίου κ. Παντελεήμων, Άρτης κ. Καλλίνικος, Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Γεώργιος, Τρίκκης, Γαρδικίου και Πύλης κ. Χρυσόστομος, Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανάσιος, Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου κ. Ιερόθεος, Πολυανής και Κιλκισίου κ. Βαρθολομαίος και ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ευμενείας κ. Ειρηναίος, οι οποίοι θα συμμετάσχουν στις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου και στην τελετή αναγνώσεως της Συνοδικής και Πατριαρχικής Πράξεως του Αγίου Γερασίμου του Υμνογράφου, του Μικραγιαννανίτου.
Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας
Κηρύττοντας τη λήξη του 29ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, ο Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων, ανακοίνωσε ότι νέος πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής των Παυλείων αναλαμβάνει ο Ομοτ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Χαράλαμπος Ατματζίδης και ανέφερε μεταξύ άλλων: Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ὁλοκληρώσαμε τό ΚΘ´ Ἐπιστημονικό Συνέδριο, τό ὁποῖο ὀργάνωσε ἡ Ἱερά μας Μητρόπολη στό πλαίσιο τῶν φετινῶν Παυλείων, μέ θέμα «Ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί ἡ κληρονομιά τοῦ ἑλληνιστικοῦ κόσμου».
Με τον τρόπο αυτό θελήσαμε να τιμήσουμε την προσφορά του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη διάδοση του Χριστιανισμού. Διότι με τον ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο κληροδότησε ο Μέγας Αλέξανδρος στις χώρες από τις οποίες πέρασε, προσέφερε στον κόσμο μία μεγάλης αξίας και σημασίας πολιτιστικη κληρονομιά και άνοιξε τον δρόμο για να φθάσει μέχρι εδώ, μέχρι τη Μακεδονία και την Ελλάδα, ο μέγας απόστολος Παύλος.
Με τον τρόπο αυτό ανταπέδωσε, θα μπορούσαμε να πούμε, ο πρωτοκορυφαίος απόστολος την προσφορα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον κόσμο με μία ακόμη μεγαλύτερη: με το Ευαγγέλιο της σωτηρίας το οποίο κήρυξε και το οποίο καθιστά όσους το πιστεύσουν «κληρονόμους μεν Θεού, συγκληρονόμους δε Χριστού» (Ρωμ. 8.17).
Η πολιτιστική κληρονομιά του ελληνιστικού κόσμου δεν επηρέασε μόνο καθοριστικά την εξέλιξη των λαών για πολλούς αιώνες, αλλά υπήρξε και το πνευματικό υπόστρωμα, το οποίο αξιοποίησε ο πρωτοκορυφαίος απόστολος Παύλος για να μεταφέρει με το κήρυγμα του το μήνυμα του Ευαγγελίου, το οποίο άλλαξε τη ροή της ιστορίας του κόσμου.
Την επίδραση και τη σχέση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της ελληνιστικής παραδόσεως είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε μέσα από τις εξαιρετικά εμπεριστατωμένες εισηγήσεις των διακεκριμένων ομιλητών του Συνεδρίου μας.
Οι δύο πρώτες εισηγήσεις μας παρουσίασαν τον κόσμο των ιδεών, των ηθικών αξιών και των φιλοσοφικών απόψεων που επικρατουσαν την εποχή του αποστόλου Παύλου και ιδιαιτέρως τη φιλοσοφία των Στωικών και των Επικουρείων και την απήχηση των ιδεών αυτών στον απόστολο Παύλο, όπως προκύπτει κυρίως από τους λόγους του, οι οποίοι παραδιδονται στις Πράξεις των Αποστόλων.
Στη συνέχεια, οι τρεις εξαιρετικά διαφωτιστικές εισηγήσεις της δεύτερης συνεδρίας μας παρουσίασαν τα στοιχεία που συνδιαμόρφωσαν το πνευματικό περιβάλλον της εποχης του αποστόλου Παύλου.
Το ένα στοιχείο είναι η διάδοση της μυστηριακής λατρείας διαφόρων θεοτήτων και κυρίως της Ίσιδος και του Σάραπι και η επίδρασή της στους ανθρώπους της εποχής.
Το δεύτερο στοιχείο είναι τα πνευματικά κινήματα που αναπτυσσονται στους κόλπους του Ιουδαισμού, μεταξύ αυτών τα Γνωστικά κινήματα και ο Ραββινικός Ιουδαισμός, αλλά και ο ρολος φιλοσόφων και συγγραφέων, όπως ο Φίλων ο Ιουδαίος, ο οποίος συνδύαζε τη φιλοσοφία με στοιχεία της ασκητικής πρακτικής διαφόρων ομάδων, όπως των Εσσαίων, των κοινοβιατών της Νεκράς θαλάσσης ή των θεραπευτών της Κάτω Αιγύπτου, που θεωρείται ότι επηρέασαν αργότερα τον χριστιανικό μοναχισμό.
Το τρίτο στοιχείο είναι οι ελληνιστικές ανθρωπολογικές αντιλήψεις, τις οποίες ο απόστολος Παύλος προσεγγίζει με όχημα τον όρο «εικόνα», ο οποίος είναι γνωστος από τη φράση της Γενέσεως «κατ᾽ εικόνα και καθ᾽ ομοίωσιν», αλλά και με αιχμή τη διδασκαλία του εσχατολογικού μετασχηματισμού του ανθρώπου, όπως αυτή πραγματοποιείται με την ανάσταση του Χριστού. Με τον τρόπο αυτό ο απόστολος αφενός δίδει διέξοδο στα αδιέξοδα της ελληνιστικής σκέψεως σχετικά με την υπέρβαση του θανάτου και την ένωση με τον Θεό, και αφετέρου ανακαινίζει χριστοκεντρικά την ανθρωπολογία της Παλαιάς Διαθήκης.
Έχοντας υπόψη μας το γενικότερο ιδεολογικό πλαίσιο της εποχης ακούσαμε τον πρώτο εισηγητή της τρίτης συνεδρίας, ο οποίος μας ανέπτυξε τον τρόπο με τον οποίο ο απόστολος Παύλος προσλαμβάνει το ελληνορωμαικό παρελθόν μέσω των επιγραφών και άλλων λογοτεχνικων έργων και έργων πολιτισμού και συνομιλεί μαζί του, επιλέγοντας ένα είδος προσεγγίσεως, γνωστης από αιώνες στα κλασικά γραμματα αλλά όχι στους χριστιανούς. Έτσι εισάγει μία καινοτόμο μέθοδο, την οποία θα αξιοποιήσουν στους επόμενους αιώνες οι πατέρες της Εκκλησίας.
Οι δύο επόμενες εισηγήσεις αφορούσαν αφενός στην πρόσληψη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην ελληνική λαική παράδοση, γεγονος που αποδεικνύει τη μεγάλη απήχηση της προσωπικότητος και του έργου του Μακεδόνος βασιλέως, και αφετέρου στη θέση του στην Παλαιά Διαθήκη.
Ως γνωστόν, στον πρόλογο του Α´ βιβλίου των Μακκαβαίων υπάρχει αναφορά στον Μέγα Αλέξανδρο και στους διαδόχους του, η οποία ενέχει στοιχεία κριτικής, ενώ ένα ξεχωριστό παράδειγμα κριτικής αποτελεί η διήγηση της «Αναληψεως» ή «Ανυψώσεως» του Μεγαλου Αλεξάνδρου στη Μυθιστορία του, η οποία απεικονίζεται και σε πολλούς χριστιανικούς ναούς τόσο στον ελληνικό όσο και στον ευρωπαικό χώρο.
Ένα άλλο ενδιαφέρον θέμα, το οποίο παρουσιάσθηκε από δύο εισηγητές στη συνέχεια του Συνεδρίου μας, ήταν η χρήση της ελληνορωμαικής ρητορικής από τον απόστολο Παύλο.
Πολλές φορές στις Πράξεις των Αποστόλων ο απόστολος Παύλος παρουσιάζεται να ομιλεί όχι μόνο στις συναγωγές ή ενώπιον λαικού εθνικού ακροατηρίου, κηρύσσοντας το Ευαγγέλιο, αλλά και ενώπιον Ρωμαίων ηγεμόνων. Στους λόγους αυτούς, όπως διαπιστώσαμε, δεν παραλείπει να αξιοποιεί τα διδάγματα της ρητορικής τέχνης της εποχής του, τα οποία χρησιμοποιεί και στις επιστολές του.
Ενδιαφέρουσα και διδακτική ήταν ακόμη η σύγκριση της γλωσσας των παπύρων με τη γλώσσα του αποστόλου Παύλου, την οποία παρουσίασε ο δεύτερος εισηγητής, με βάση τη χρήση της νομικής ορολογίας στις επιστολές του και την ανασημασιοδότησή της.
Είναι φυσικό ότι δεν θα μπορούσε να λείπει η τέχνη από το Συνέδριό μας. Στην τέχνη ήταν, λοιπόν, αφιερωμένες οι δύο τελευταίες εισηγήσεις.
Η πρώτη αφορούσε στη σχέση των περίφημων προσωπογραφιών του Φαγιούμ με τη βυζαντινή αγιογραφία. Οι πρώτες επιχειρούν, όπως ακούσαμε, να διατηρήσουν την ανάμνηση του ανθρώπου μετά θάνατον, ενώ η βυζαντινή αγιογραφία, ακολουθώντας την Παύλεια διδασκαλία, αναπαριστά τα πρόσωπα με τρόπο που υπερβαίνει τη θνητότητα της ανθρωπίνης φύσεως.
Στη δεύτερη και τελευταία εισήγηση απολαύσαμε μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση στα αρχαιολογικά ευρήματα της ελληνιστικής εποχης στην Ημαθία, στον τόπο από τον οποίο ξεκίνησε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος υπήρξε μαζί με τους διαδόχους του και τα κράτη τα οποία δημιουργήθηκαν μετά τον πρόωρο θάνατό του η αφετηρία της ελληνιστικής εποχής. Κάποια από αυτά θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε στη συνέχεια κατά την ξενάγησή μας στο Πολυκεντρικο Μουσείο των Αιγών.
Με όλες αυτές τις λαμπρές και επιστημονικά άρτια τεκμηριωμένες εισηγήσεις που είχαμε τη χαρά να ακούσουμε από τους εκλεκτούς ομιλητές μας, οι οποίοι τίμησαν με την παρουσία και τη συμμετοχή τους το ΚΘ´ Επιστημονικό μας Συνέδριο προς τιμήν του ιδρυτού της τοπικής μας Εκκλησίας, αγίου ενδόξου αποστόλου Παύλου, αλλά και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, φθασαμε με τη χάρη του Θεού στο τέλος.
Αυτή την ώρα αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμότατα όλους τους ομιλητές για τις ωραιότατες εισηγήσεις τους, οι οποίες, πιστεύω, ότι θα αποτελέσουν, όταν θα τυπωθούν, ένα σημαντικό βιβλίο αναφοράς για τον απόστολο Παύλο και τη συμβολή της ελληνιστικής κληρονομιάς στο έργο του.
Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος δεν είναι δυνατόν να κλείσουμε το Συνέδριό μας χωρίς να παρουσιάσουμε τον τόμο των Πρακτικών του περσινού, του ΚΗ´ Συνεδρίου, με θέμα «Ο απόστολος Παύλος και η διαχείριση των κρίσεων», το οποίο πραγματοποιήθηκε με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή και των 200 χρόνων από το Ολοκαύτωμα της Ναούσης και της Μονής της Παναγίας Δοβρά. Ο τόμος είναι μάλιστα αφιερωμένος στον αείμνηστο καθηγητή και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής Ιωάννη Γαλάνη.
Τα Πρακτικά του φετινού Συνεδρίου θα είναι αφιερωμένα στη μνήμη του τελευταίου Προέδρου, του αειμνήστου Ιωάννη Καραβιδόπουλου, ο οποίος συμμετείχε στην προετοιμασία του Συνεδρίου, αλλά δυστυχώς δεν τον έχουμε κοντά μας, και ο οποίος επί 29 χρόνια με το επιστημονικό του κύρος και την αγάπη του προς τον απόστολο Παύλο και την Ιερά μας Μητρόπολη εργάσθηκε ακάματα και προσέφερε πολλά για την εδραίωση του θεσμού αυτού των Επιστημονικών συνεδρίων των Παυλείων. Ας είναι η μνήμη και των δύο αιωνία.
Κλείνοντας, θέλω να εκφράσω για άλλη μία φορά τις ευχαριστίες μου προς όσους με ποικίλους τροπους συνέβαλαν στη διοργάνωση, την πραγματοποίηση και την επιτυχία του ΚΘ´ Συνεδρίου μας.
Εκφράζουμε τη βαθύτατη ευγνωμοσύνη μας προς την Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα, τον Οικουμενικο μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, διότι ετίμησε το Συνέδριό μας αποστέλλοντας εκ προσώπου του τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σμυρνης κ. Βαρθολομαίο, ο οποίος ανέγνωσε και το σεπτό Πατριαρχικό μήνυμα και μας μετέφερε την πατρική του ευχή και την Πατριαρχική του ευλογία.
Ολόθυμες ευχαριστίες απευθύνουμε και προς όλους τους Μακαριωτάτους Προκαθημένους των πρεσβυγενών και νεωτέρων Πατριαρχείων και των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών για την αποστολή των Σεβασμιωτάτων και Θεοφιλεστάτων εκπροσώπων τους και των σεπτών μηνυμάτων τους.
Θερμότατες ευχαριστίες ανήκουν στην Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου μας για τον κόπο της προετοιμασίας και της επιλογής των θεμάτων και των ομιλητών, την Οργανωτική Επιτροπή για τη μέριμνα της, ώστε το Συνέδριό μας να διεξαχθεί απρόσκοπτα και με επιτυχία, και περισσότερο από όλους τους ελλογιμωτάτους και εκλεκτούς ομιλητές μας, χωρίς τους οποίους δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί το Συνέδριο.
Θα ήθελα ακόμη να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς τον Δήμο Βεροίας, τον Δήμαρχό μας και το Διοικητικό Συμβούλιο του «Χώρου Τεχνών» και της «Αντωνιαδείου Στέγης», για την ευγενή φιλοξενία που μας προσέφεραν, και πάντα μας προσφέρουν, με την παραχώρηση της ωραίας αιθούσης για το Συνέδριό μας.
Θέλω όμως να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως την Προισταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, κυρία Αγγελική Κοτταρίδη, η οποία όχι μόνο συμμετείχε στο Συνέδριο, αλλά έχει την καλωσύνη να αναθέσει στους συνεργάτες της να μας ξεναγήσουν στη συνέχεια στο νέο, θαυμάσιο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών, που είναι δικό της, θα μπορούσα να πω, δημιούργημα.
Ευχαριστώ τέλος από καρδίας όλους όσους συμμετείχαν και τίμησαν με την παρουσία τους το Συνέδριο και τον πρωτοκορυφαίο απόστολο Παύλο: τους άρχοντές μας, πολιτικούς και στρατιωτικούς, τους κληρικούς μας, τους μοναχούς και τις μοναχές και τον ευσεβη και πιστό λαό της Ημαθίας, και ακόμη τον εκκλησιαστικό τηλεοπτικο σταθμό 4Ε, γιατί και φέτος κάλυψε το Συνέδριο και θα καλύψει και τις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του μεγίστου εν αποστόλοις αποστόλου Παύλου, μεταδίδοντας από εδώ, από τη Βεροια, το μήνυμά του σε όλον τον κοσμο· από τη Βέροια, η οποία τιμά αυτές τις ημέρες μαζί με τον ιδρυτή και διδάσκαλό της εν τη πίστει και τον υμνητή του και νέο άγιο της Εκκλησίας μας, όσιο Γεράσιμο τον Υμνογράφο, τον Μικραγιαννανιτη, καθώς φέτος συμπληρώνονται και 120 χρόνια από τη γέννησή του.
Ο τελευταίος λόγος ανήκει δικαιωματικά στον αίτιο του Συνεδρίου, στον μέγα απόστολο Παύλο, που ως σκεύος εκλογής ακολούθησε τον δρόμο τον οποίο είχε χαράξει ο Θεός διά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ήλθε στην περιοχή μας και μας φώτισε με το φως της θεογνωσίας. Και γι᾽ αυτόν τον ουρανοβάμονα απόστολο, τον απόστολο των Εθνών και της Ημαθίας, ας μου επιτραπεί να επαναλάβω τους δικούς του λόγους, με τους οποίους αρχίσαμε το Συνέδριό μας: «Δόξα και τιμή και ειρήνη παντί τω εργαζομένω το αγαθόν».
Σε αυτόν, τον δικό μας Απόστολο, ανήκει και θα ανήκει μετά Θεόν η δόξα και η τιμή μας στους αιώνες.
Περισσότερες φωτογραφίες:
