Με θρησκευτική κατάνυξη και εθνική υπερηφάνεια τιμήθηκε την 22α και 23η Ιουνίου 2024 η 200ή επέτειος του Ολοκαυτώματος της ηρωικής νήσου των Ψαρών. Σε όλες τις Ακολουθίες προεξήρχε ο Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκος με την συμμετοχή του Οικονόμου κ. Ευαγγέλου Φιαμού και του Αρχιδιακόνου κ. Αποστόλου Λάρδα.
Το Σάββατο 22 Ιουνίου τελέσθηκε ο Εσπερινός στα εκκλησάκια της Μαύρης Ράχης και επιμνημόσυνη δέηση στο εκεί ηρώον, μετά την οποία ο ακρίτας Ιεράρχης απένειμε τον Σταυρό του Αγ. Ισιδώρου στον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Δημήτριο Χούπη.
Στην ομιλία του ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στην στροφή της ΩΔΗΣ ΕΙΣ ΨΑΡΑ του Ανδρέα Κάλβου,
” Επί το μέγαν ερείπιον
η Ελευθερία ολόρθη
προσφέρει δύο στεφάνους
ένα από γήινα χόρτα
κι άλλον απ άστρα”,
και το συνεδύασε με την φράση του Πωλ Βαλερύ για τα πνευματικά θεμέλια της Ευρώπης.
Εν συνεχεία, στην πλατεία του νησιού ο Σεβασμιώτατος επέδωσε στην μαθήτρια του Λυκείου Ψαρών Ασημίνα Μαμάκου το βραβείο της Ιεράς Μητροπόλεως για το μάθημα της Ιστορίας.
Ομιλία του Μητροπολίτη Χίου με τίτλο «Δοξαστικό τῶν Ψαρῶν»
Την Κυριακή της Πεντηκοστής μετά τον Όρθρο , την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και τον Εσπερινό της Γονυκλισίας στον ιστορικό Ι. Ν. Αγ. Νικολάου , τελέσθηκε Αρχιερατική Δοξολογία κατά την οποία ο Φιλόλογος Ιεράρχης εξεφώνησε τον προσήκοντα λόγο, ο οποίος έχει ως εξής:
«Παιδί ἠφαιστειογέννητο τῆς θάλασσας
ἀπό τήν πρώτη ἐκείνη τήν ἡμέρα
πού ἀπό τά σπλάχνα τά βαθειά, τά πύρινα,
σ’ἐτίναξε στό Αἰγαῖο ἡ Γῆ – Μητέρα.
Σοὖπε ὁ Θεός: Αἰώνια ἐσύ θά φλέγεσαι
– Αὐτό τό δῶρο μόνο ἔχεις τῆς Μοῖρας –
θά καίγεσαι ἤ θά καῖς! Καί τό Ἀρχιπέλαγος
θ’ ἀνάβεις ἤ θά φωτίζεις σάν κρατήρας»
(Γ. Στρατήγης).
Συνηγμένοι στό ὑπερῷον τῆς Σιών, κάτω ἀπ’τόν ἴσκιο τοῦ Γολγοθᾶ, οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ, δέχονται σήμερα τήν Χάρη καί τόν Φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Καί συνηγμένοι στό ἡρωΐκόν ὑπερῷον τῆς νέας Σιών, στόν Ἱερό Ναό ὅπου προσκύνησε ὁ γενναιότερος τῶν Ἑλλήνων Ψαριανός Κανάρης, κάτω ἀπ’ τόν ἴσκιο τῆς μαύρης ράχης, τοῦ ἐπιβλητικοῦ αὐτοῦ θερέτρου ὅπου μοναχική βηματίζει μεσα στήν αἰωνιότητα ἡ Δόξα, ἀνάβουμε σήμερα Φῶς Χριστοῦ, Φῶς Ἑλλάδος, Φῶς ἱλαρόν στά διακόσια χρόνια ἀπό τήν παντουργόν τῆς ἐλευθερίας αὐτοπυρπόληση μέσα στήν ὁποία αὐτός ὁ κόσμος ὁ μικρός, ὁ μέγας, τό νησί μας, τά Ψαρά, στό κέντρο, στήν καρδιά τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀρχιπελάγους, ὁλοκαυτώθηκε καί πέταξε φλογερό μετέωρο στό Οὐρανό, κάνοντας ἀκόμη καί τά ἀστέρια πού τό κοίταζαν νά μεριάσουν ταπεινά μπροστά στό μεγαλεῖο του.
«Ἡ μεγαλωσύνη εἰς τά ἔθνη δέν μετριέται μέ τό στρέμμα, μέ τῆς καρδιᾶς τό πύρωμα μετριέται καί μέ τό αἷμα» θά γράψει φοιβόληπτος ὁ ποιητής. Καί ἡ ἡγεμονική μεγαλωσύνη τῆς Ὁμηρικῆς Ψυρίης (Ὀδύσ. Γ΄171-171), τῶν Ψυρῶν τοῦ Στράβωνος, τῆς Ψυρίας τοῦ Δημοσθένους μέ τούς μυκηναϊκούς τάφους, τόν θολωτό, τόν ὀρθογώνιο βωμό, τόν ἀποθέτη, τούς ρωμαϊκούς τάφους καί τούς ὑπέργειους παλαιοχριστιανικούς συλημένους, τό Ἀρχονταρίκι μέ τήν ἀρχαιότερη ἀνθρώπινη παρουσία (τελική νεολιθική περίοδος τέλος 4ης χιλιετίας π.Χ.), τούς γεωλογικούς σχηματισμούς ἡλικίας 300 ἑκατομμυρίων χρόνων (Δεβόνιο), δέν μετριέται μέ τήν ἔκταση αὐτῶν τῶν αἰπίων βράχων πού ἡ δεξιά τοῦ Ὑψίστου ἔσπειρε στά ζαφείρια τοῦ Αἰγαίου.
Μετριέται μέ τό πύρωμα τοῦ δαυλοῦ τοῦ Κανάρη καί τῶν ἄλλων Ψαριανῶν πυρπολητῶν καί μέ τό αἷμα πού μετάγγισαν «εἰς πάντας ἁρμούς, εἰς νεφρούς, εἰς καρδίαν» τοῦ ἐθνικοῦ κορμοῦ, ὡς ἀπάντηση τῆς ἀδούλωτης τιμῆς τους ἀπέναντι στά 130 πλοῖα τοῦ Τουρκικοῦ Στόλου τόν Ἰούνιο τοῦ 1824.
Ἡ λυρική κινύρα τοῦ Κάλβου δίδει τήν μυσταγωγική περιγραφή τοῦ ἀγῶνα καί τῆς θυσίας πού ἀκολουθεῖ:
Ἀλλ᾿ ὡς, κατὰ τὸ βράδυ
τὸ θερινόν, ἀνάπτονται
ταχεῖαι, συχναὶ ᾗ ὀλύμπιαι
ἀστραπαὶ καὶ θαμβόνουσι
τοὺς ὁδοιπόρους·
Οὕτως τὰ μὲν θηκάρια
σορηδὸν ἐρριμμένα
κρύπτουν τὴν γῆν, τοὺς βράχους·
ὁ δὲ σιδηροχάρμης
ἄφοβος Ἄρης,
Κινεῖ τὴν νῆσον. Χίλια
πολέμου χάλκεα ὄργανα
βροντούν· εἰς τὸν ἀέρα
τῶν ξίφων μύριαι γλῶσσαι
λάμπουν, κλονοῦνται.
Μία βοὴ σηκώνεται,
μία μόνη ἐπιθυμία,
καὶ ὡσὰν ἀκτίνα οὐράνιος,
ὡς φλόγα εἰς δάση εὐάνεμα
καίει τὰς καρδίας.
«Ὑπὲρ γονέων καὶ τέκνων,
»ὑπὲρ τῶν γυναικῶν,
»ὑπὲρ πατρίδος πρόκειται
»καὶ πάσης τῆς Ἑλλάδος
»ὅσιος ἀγῶνας.
»Θαλπτήριον τῆς ἡμέρας
»φῶς, διὰ πάντοτε χαῖρε·
»καὶ σεῖς ὁποῦ εὐφραίνετε
»μὲ᾿ φωνὴν ἠδυόνειρον
»τῆς γῆς τὰ τέκνα,
»Χαίρετ᾿ ἐλπίδες. – Ἦλθε
»τῆς Ἄγαρ τὸ ὑπερήφανον
»σπέρμα· ἐπάνω εἰς τὰς ὄχθας
»τῶν Ψαρῶν, ἀλαλάζον
»σφόδρα, κατέβη.
»Ὦ πατρίς, τὴν ἑκούσιον
»δέξου θυσίαν»… -Ἀστράπτει.-
Σεισμὸς πολέμου ἀκούεται.
Ὑπὸ τύμβον ὑψήνορα
ἥρωες κοιμῶνται».
Ὁ πυρσός τοῦ Ἀντώνη Βρατσάνου στό Παλιόκαστρο γίνεται ὁ Τίμιος Σταυρός τῶν Ψαριανῶν, πού ἐγκαταλελειμμένοι ἀπό τήν τότε κεντρική διοίκηση – «λαμά σαβαχθανί;» – προσφέρουν μιά θυσία ὡς θύτες καί θυόμενοι καί μᾶς προσκαλοῦν νά κοινωνήσουμε ἀπό τό ἁγιοπότηρο τῆς φυλῆς τά ἄχραντα μυστήρια, τά ἅγια τῶν ἁγίων τοῦ γένους μας.
Ἔτσι οἱ ἡμίθεοι νησιῶτες τοῦ 1824 εὑρῆκαν ὡς μοναδικό δρόμο τήν μετάβαση ἀπό τήν ζωή στήν ἀθανασία ὑπερβαίνοντας τόν θάνατο, τόν θάνατο πού τόν ἐπεθύμησαν γιατί τόν καταφρόνησαν. Αὐτή εἶναι ἡ ὁρμή, ἡ ροπή, ἡ ἀρετή, πού καθαγιάζει τόν πόλεμο μέ ὅλες του τίς φρικαλεότητες. Τά Ψαρά μεταμορφώνοντας σέ σπαθί τό μέταλλο ἀπ’τίς ἀλυσίδες τους, πέθαναν πολεμώντας γιά νά ἀναστηθοῦν στήν δόξα τους. Τήν ἀθανασία ἐρωτεύθηκαν, τόν θάνατο δέν τόν ὑποπτεύθηκαν.
Ἐνδόφωτη καί ἐνεργητική βίωση τῆς ἱστορικῆς παραδόσεως μέσα στίς ψυχές τῶν Ψαριανῶν ὄχι ὡς ναρκωτικό τοῦ ἐθνικοῦ πόνου, ἀλλά ὡς διεγερτικό τῆς ἐθνικῆς ὑπερηφάνειας.
Αὐτή τή φλόγα μεταλαμπαδεύει τό Ὁλοκαύτωμα τῶν Ψαρῶν. Ἀποκορύφωμα πατριωτικοῦ αἰσθήματος, ἄκρον ἄωτον ὑψηλοῦ φρονήματος, βάθος δυσθεώρητον θεληματικῆς αὐτοθυσίας. Δέν μπορεῖ παρά νά θαύμασε καί ὁ Θεός ὁ ἴδιος τήν ἀποθέωση αὐτή ἑνός μικροῦ κόσμου πλασμάτων του. Ἡ τραγικότητα τῆς ἀνθρωπίνης πορείας συνίσταται στό νά ὑψωθοῦμε σέ μιά «τελείωση», ἐπίτευγμα σχεδόν ἀκατάχτητο! Σπάνια συμβαίνει ὁ ἄνθρωπος, ἤ μιά κοινωνία ἀνθρώπων νά φθάσουν σέ αὐτή τήν ὀνειρεμένη «τελείωση», καταξιώνοντας στό ἀκέραιο τό ἰδανικό τους.
Στήν «τελείωση» αὐτή ἔφθασαν τά Ψαρά. Ἀποχρωματίζεται ἡ ἔννοια τῆς λέξεως «δόξα» προκειμένου γιά τό ἡρωϊκό αὐτό νησί. Μάταια θά ζητήσει κανείς ἁρμόζουσα ἔκφραση. Νά προτιμήσουμε τήν λέξη «κλέος». Τά Ψαρά δέν κατέστησαν ἔνδοξα, κατέστησαν «περικλεῆ».
Ἡ ὁμιλία μου ἔχει τόν τίτλο «Δοξαστικό τῶν Ψαρῶν». Ἀλλά δέν εἶναι καθόλου εὔκολο νά ἐξαρθεῖ κανείς στήν ἐπαρκῆ ἐξύμνηση ἑνός γεγονότος πού τοῦ ἀνήκει ὁ τίτλος τοῦ Πανύμνητου! Ὁ λόγος μένει ἄναυδος. Τήν ἀνιστόρητη στιγμή τοῦ Ὁλοκαυτώματος ἀνακόπηκαν τά βήματα τῆς Ἱστορίας. Ὁ πατέρας της, ὁ μῦθος, καί ὁ ἀδελφός της, ὁ θρῦλος ἐπρόβαλαν καί τήν σταμάτησαν: Κλεῖσε Ἱστορία τίς Δέλτους σου! Τά Ψαρά δέν ἀνήκουν στήν δικαιοδοσία σου, δέν ἐπιδέχονται ἐξιστόρηση, δέν σταθμίζονται στή ζυγαριά σου, δέν μετριόνται μέ τόν πῆχυ σου. Ὅ,τι συμβαίνει ἐδῶ εἶναι γεγονός ἐξωϊστορικό, ἐξωχρονικό! Ἡ ἀπροσμέτρητη διάστασή του δέν μπορεῖ νά κλειστεῖ σέ ψυχρές σελίδες ἱστορικῆς ἀφηγήσεως. Μπορεῖ νά διαιωνισθεῖ μόνο σέ ὀρθάνοιχτους οὐρανούς ἀπό ὕμνους Ἀγγέλων. Κλεῖσε Ἱστορία τίς Δελτους σου! Τώρα τόν λόγο ἔχουν Ἄγγελοι τῶν Οὐρανῶν πού ἔχουν ἀσκηθεῖ νά ὑμνολογοῦν τήν Δόξα τοῦ Θεοῦ ἐπάνω στό Σταυρό τοῦ Γολγοθᾶ.
«Φῶς ἱλαρόν» ἀκτινοβολεῖται ἀπό ἐνδότατα, ἀνεξερεύνητα βάθη. Καί στήν λάμψη του συνειδητοποιοῦμε τήν ἱστορική πορεία τοῦ νησιοῦ μας. Ἡ χρυσῆ καί ἀλύμαντη σφραγίδα τῶν Ψαρῶν δέν εἶναι ἀποτυπωμένη στά φθαρτά κορμιά τῶν περαστικῶν γενεῶν, ἀλλά στήν ἄφθαρτη ψυχή τῶν ἀχρόνων ἡρώων μας. Ἄν αὐτή εἶναι φυλαχτό καί πυξίδα μας δέν θά χάσουμε σέ καμμιά μας πορεία τόν πολικόν ἀστέρα τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, δέν θά βρεθοῦμε σέ κανένα μας σταθμό ἔξω ἀπό τούς κολπους τοῦ εὐμενοῦς Θεοῦ τῶν Πατέρων μας.
Ἄς ἀντιμετωπίζουμε τά σύγχρονα αἰτήματα τῆς ζωῆς χωρίς νά νεκρώνουμε τά κληρονομημένα μας βιώματα καί χωρίς νά ὑποστείλλουμε, τά πατροπαράδοτα ἰδανικά μας. Ἄς μή λησμονοῦμε ὅτι
ὁ ἡρωΐσμός καί ἡ δόξα τῶν Ψαρῶν ὀφείλεται στήν ψυχή τοῦ γένους μας. Μέ ἄλλα λόγια στο αἷμα τό ἑλληνικό πού δέν μολύνεται, στό μεδοῦλι τό ἑλληνικό πού δεν νερουλιάζει, στό κόκκαλο τό ἑλληνικό πού δέν σαπίζει, στό νεῦρο τό ἑλληνικό πού δέν σπάζει, στό πνεῦμα τό ἑλληνικό πού δέν ἀμαυρώνεται, στό φρόνημα τό ἑλληνικό πού δέν ταπεινοῦται!
Συνείδησή μας καί πίστη μας, ἠθικό μας ἕρμα καί ὑψωτική μας δύναμη, ἄς εἶναι το φωτεινό μας γνῶθι, ὅτι τήν ἀκατάβλητη ἱστορική ἀντοχή τῶν Ψαρῶν καί τήν ἀκατάλυτη ἔνδοξη ταυτότητά τους τήν ὀφείλουν ἀποκλειστικά στήν κορυφαία θυσία τοῦ μυστικοῦ βωμοῦ τοῦ ἔθνους, τήν ὀφείλουν στήν φλόγα, στήν ἀνδρεία, στήν δόξα, στήν ψυχή τῶν Ψαρῶν, ὥστε μέ ἐλπίδα νά τραγουδοῦμε:
«Στῶν Ψαρῶν τήν ὁλόμαυρη ράχη,
δέν γυρνᾶ πιά ἡ Δόξα μονάχη,
στη γαλάζια μας δίπλα γυρμένες
Λευτεριά, Νίκη, Δόξα μαζί
εἶν’ μέ δάφνες νωπές στολισμένες
πού ξανάβγαλ’ ἡ ἔνδοξη γῆ»
(Θ. Πεταλᾶς).
Επίσης ο Σεβ. Χίου ετίμησε την ηρωική νήσο των Ψαρών με το Σταυρό του Αγ. Ισιδώρου που τον παρέδωσε στον Δήμαρχο κ.Κ. Βρατσάνο για να τοποθετηθεί στο Δημαρχείο.
Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση στο σπίτι του Κ. Κανάρη και στο ηρώον του νησιού, καταθέσεις στεφάνων και ασφαλώς η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Στις εκδηλώσεις παρέστη και ο απόγονος του Κανάρη κ. MICHEL MARBO, ο Α/ΓΕΕΘΑ, ο Αρχηγός Στόλου, εκπρόσωποι πολιτικών και λοιπών αρχών και πλήθος κόσμου.
