Κατά τις εργασίες της Ομηρικής Ακαδημίας της Euroclassica (Όμιλος Ευρωπαϊκών Εταιρειών Καθηγητών Κλασικών Γλωσσών και Πολιτισμών), η οποία λαμβάνει χώρα στην Χίο (8-17 Ιουλίου 2022), ο Σεβ. Μητροπολίτης Χίου κ. Μάρκος έκανε επιστημονική εισήγηση με θέμα: «’’Εδώ θρηνούμε τον χαμό της κόρης του Ομήρου’’ (Th. de Banville) -Σχέση Ομήρου και Χίου».
Κατά την έναρξη της εισηγήσεώς του ο Χίος Ποιμενάρχης ανεφέρθη στα 200 χρόνια από την Σφαγή της Χίου, την οποία οι φιλέλληνες λογοτέχνες, όπως ο de Banville συνεδύασαν με τον Όμηρο ώστε ο Σεβ. Χίου να τονίσει: ‘’Διότι εδώ εσφαγιάσθη η αρετή του Έκτορας, εδώ εσφαγιάσθη η ανδρεία του Αχιλλέως, εδώ εσφαγιάσθη η σοφία του Νέστορος, εδώ εσφαγιάσθη η σωφρσύνη του Πριάμου, εδώ εσφαγιάσθη η ευφυία του Οδυσσέως, εδώ εσφαγιάσθη η σεμνότης της Ανδρομάχης, εδώ εσφαγιάσθη η πιστότης της Πηνελόπης’’.
Βάσει αυτού ο ομιλητής ανεφέρθη επιστημονικώς σε μία σειρά αρχαίων, λατινικών και βυζαντινών πηγών, που μαρτυρούν την σχέση Ομήρου με την Χίο, ως τόπου διαμονής ή και καταγωγής του μεγάλου επικού ποιητού. Συγκεκριμένως ανεφέρθη στις εξής πηγές: (Ψευδο)Ηρόδοτον, (Ψευδο)Πλούταρχον, ακόμη πέντε βιογραφίες (βάσει της εκδόσεως Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, εκδ. Thomas W. Alen, τομ. Ε’, Oxford, 1952, σελ. 192 κ.ε.), καθώς και Σιμωνίδην τον Κείον, Πίνδαρον, Θουκυδίδην (Γ’,104), Αριστοτέλη (Ρητορική), Θεόκριτον (Ειδύλλια Ζ’και ΚΒ’ και Βουκολικά), Κικέρωνα (Pro A. Licinio Archia poeta 8, 19), Στράβωνα (Γεωγραφικά, ΙΔ’, 35), Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα (Στρωματείς, 327), Πολυδεύκην (Ονομαστικόν Θ’, 84), Επιφάνιον (Κατά Αιρέσεων Α’), Στέφανον Βυζάντιον, Φώτιον Κωνσταντινουπόλεως (Βιβλιοθήκη), Σουίδαν, Ιωάννην Τζέτζην (Εξήγησις Ιλιάδος), Ευστάθιον Θεσσαλονίκης (Παρεκβολαί εις Ιλιάδα Δ, 17) κ.α.
Περαίνοντας την ανακοίνωσή του ο Σεβασμιώτατος ανέφερε και το γεγονός ότι ο άρτι ανακηρυχθείς Ιερομάρτυς της Σφαγής της Χίου Άγιος Κωνσταντίνος (ο Κούνουπας) εμαρτύρησε το 1822 πλησίον της Πέτρας του Ομήρου (Δασκαλόπετρα), χώρου στην παραλία του Βροντάδου Χίου όπου ο Όμηρος απήγγελλε τα έπη του.
Η Διευθύντρια της Ομηρικής Ακαδημίας καθηγήτρια κ. Μαρία-Ελευθερία Γιατράκου απένειμε στον Σεβασμιώτατο το μετάλλιο της Ομηρικής Ακαδημίας με σχετικό Δίπλωμα και του εδώρισε μία εικόνα του Αγίου Ευσταθίου Θεσσαλονίκης, προστάτου των Ομηρικών Σπουδών.
Πέραν της επιστημονικής εισηγήσεώς του ο Σεβ. Χίου απηύθυνε και κατά την έναρξη των εργασιών της Ομηρικής Ακαδημίας τον εξής χαιρετισμό:
«Ἐλάχιστα κείμενα εἶναι τόσον κλασσικά, ὅσον τά ὁμηρικά ἔπη. Ἀπό τήν στιγμήν τῆς συνθέσεώς των, δέν ἔπαυσαν νά θεωροῦνται πρότυπον ποιητικοῦ λόγου, δέν ἔπαυσαν νά γοητεύουν ἀκροατάς, ἔγιναν κτῆμα τῆς κοινῆς μνήμης τῶν πεπαιδευμένων ἀνθρώπων καί γενεαί γενενῶν μελετοῦν, τέρπονται, διδάσκονται, ἐμπνέονται καί ἀντλοῦν θέματα διά τήν λογοτεχνίαν καί τάς ἄλλας καλάς τέχνας.
Καθ’ὅλην τήν περίοδον τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητος τά ὁμηρικά ἔπη ἐχρησίμευον ὡς βασικόν μορφωτικόν κείμενον (W. Jaeger, Paideia, Berlin und Leipzig 21963,63: Homer als Erzieher).
Αὐτό ὀφείλεται εἰς τήν λογοτεχνικήν, τήν αἰσθητικήν, ἀξίαν των, ἀλλά καί εἰς τό ὑψηλόν ἐπίπεδον τοῦ ὅλου πολιτισμοῦ, τόν ὁποῖον ἐκφράζουν. Πλεῖστα δείγματα ἐξευγενισμένων ἠθῶν καί ψυχικῆς ἀνωτερότητος περιέχονται εἰς τά ἔπη, ὡς ἡ ἱερότης τοῦ δεσμοῦ τῆς φιλίας (Ζ 119-236), ἡ ἐπέμβασις τῶν ἡγητόρων τῶν Ἀχαιῶν πρός διακοπήν τοῦ ἀγῶνος, ὅταν ἕνας ἀπό τούς πολεμιστάς ἐτραυματίσθη σοβαρῶς (Ψ 822-825), ὁ σεβασμός πρός τούς νεκρούς (Ω 469-672), ἡ τιμητική θέσις τῶν γυναικῶν(η 53-77, ζ 15 κ.ἑ., τ 53-68, Ζ 323), ἡ νοσταλγία τῆς εἰρήνης (ι 2-11) κ.ἄ.
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἀπό παιδικῆς ἡλικίας ἀπεστήθιζαν τόν Ὅμηρον, διότι ἐπίστευον ὅτι «Ὅμηρος… βελτίους… ποιεῖ» (Ἀριστοτέλους, Περί Ποιητικῆς, 1448 α). Ἀργότερον ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος «κατέσπειρεν τήν Ἀσίαν Ἑλληνικοῖς τέλεσιν…καί Ὅμηρος ἦν ἀνάγνωσμα» (Πλούταρχος, Περί τῆς Ἀλεξάνδρου τύχης, 5, 3-5. Δίων Χρυσόστομος, 36, 9. R. Cohen, La Grece et l’ hellenisation du monde antique, Paris 1939). Ὁ Ὅμηρος εἶναι ὁ κατ’ἐξοχήν ἐκπρόσωπος τῆς ἑλληνικῆς λογοτεχνίας καί κατά τήν ἐποχήν τῶν Πτολεμαίων. Ἐπί παπύρων καί πινακίων ξυλίνων εὑρίσκομεν ἀσκήσεις ἐπί ὁμηρικῶν στίχων.
Ἀλλά καί εἰς τήν Ρώμην ὁ ἔχων ἀξιώσεις νά καλῆται πεπαιδευμένος ἔπρεπε νά γνωρίζῃ ὁμηρικούς στίχους. Ἀπό τά παλαιότερα βιβλία τῶν Ρωμαίων εἶναι ἡ μετάφρασις τῆς Ὀδύσσειας εἰς σατούρνιον στίχον.
Ἡ ἐκτίμησις ὅτι ἡ ἀρχαία ἑλληνική σοφία εἶναι «χρήσιμη πρός θεοσέβειαν προπαιδεία» (Κλήμης Ἀλεξανδρεύς, Στρωματεῖς Ι, 5, P.G 8, 717), εἶναι «γυμνάσιον» τῆς ψυχῆς διά τήν βαθυτέραν διείσδυσιν εἰς τήν θείαν σοφίαν, κατέστησεν τόν Ὅμηρον κυρίως σχολικόν συγγραφέα τῶν Βυζαντινῶν. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος συνιστᾷ εἰς τούς μαθητάς νά μελετοῦν «βίβλους ποιητῶν (P.G. 37, 1579)». Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς ἀναφωνεῖ «καί σοῦ, ὦ Ὅμηρε, τεθαύμακα τά ποιήματα» (P.G. 8, 108). Ὁ Μέγας Βασίλειος συνιστᾷ εἰς τούς νέους τήν μελέτην τοῦ Ὁμήρου: «πᾶσα μέν ἡ ποίησις τῷ Ὁμήρῳ ἀρετῆς ἐστιν ἔπαινος» (Πρός τούς νέους ὅπως ἄν ἐξ Ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων, V 26). Ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης διαπιστώνει ἐκ τῆς ἑρμηνείας τοῦ Ὁμήρου «μύρια καλά εἰς βίον χρήσιμα». (Παρεκβολαί, 2, 25). Τά «μύρια καλά» ἀναπτύσσει ὁ ἴδιος ἅγιος καί σοφός Ἱεράρχης: «αὐτή δέ καλοῦ παντός ἐστιν Ἰλίας… γέμουσα δέ μυρίων… καλῶν, φιλοσοφίας, ῥητορείας, στρατηγικῆς εὐτεχνίας, διδασκαλίας τῆς περί ἡθικῶν ἀρετῶν, τεχνῶν ὅλως παντοίων καί ἐπιστημῶν». (Παρεκβολαί 1, 22 κ.ἑ.).
Καί μετά ταῦτα γενεαί ἀνθρώπων κύπτουν ἐπί τῶν ὁμηρικῶν κειμένων βλέποντες αὐτά ἀπό νέαν σκοπιάν, μέ ἄλλην διάθεσιν, μέ τό θησαύρισμα τῆς νέας πείρας.
Ἐντός αὐτοῦ τοῦ πλαισίου συγχαίρομεν τήν Ἐλλογιμωτάτην κ. Μαρίαν-Ἐλευθερίαν Γιατράκου καί διά τάς ἐφετεινάς ἐργασίας τῆς Ὁμηρικῆς Ἀκαδημίας, τάς ὁποίας ἐπευλογοῦμεν πατρικῶς, ἐπικαλούμενοι τόν φωτισμόν τῶν συνέδρων ὑπό τοῦ ἀκτιστοσυμπλαστουργοσυνθρόνου (Ἰαμβικαί Καταβασίαι Πεντηκοστῆς) Ἁγίου Πνεύματος, καί ὑπενθυμίζοντες τόν ἀξιωματικόν λόγον τοῦ Δίωνος τοῦ Χρυσοστόμου «Ὅμηρος δέ καί πρῶτος καί μέσος καί ὕστατος παντί παιδί καί ἀνδρί καί γέροντι, τοσοῦτον ἀφ’αὑτοῦ διδούς ὅσον ἕκαστος δύναται λαβεῖν» (Λόγος 18, Περί λόγου ἀσκήσεως, 8)».