- Αποστολή: Ραφαήλ Γεωργιάδης
Η Εκκλησία μας σήμερα τιμά έναν μεγάλο διδάσκαλο του γένους, τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, ο οποίος μετέδωσε την φλόγα της πίστης και την δίψα της μάθησης σε χιλιάδες παιδιά.
Ο ίδιος έμαθε τα πρώτα του γράμματα σε ένα κρυφό σχολειό στην γενέτειρά του, την Αιτωλοακαρνανία. Σε απόσταση τριών χλμ. βορειοανατολικά του Θέρμου, στον συνοικισμό Μάνδρα και στο κέντρο μικρού οροπεδίου, στέκει αγέρωχο -γραφικό και συγχρόνως επιβλητικό- το ιστορικό Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής.
Είναι ο τόπος, όπου έμαθε τα πρώτα του γράμματα, γνωστά ως κολλυβογράμματα, ο Πατροκοσμάς, ενώ από εκεί πέρασε και ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός, επιφανής διδάσκαλος του Γένους και σθεναρός αγωνιστής της Ορθοδοξίας.
«Το μοναστήρι είναι του 12ου αιώνα» αναφέρει στο ope.gr ο Ηγούμενος π. Ζαχαρίας Σπυρόπουλος και σημειώνει ότι «στην ακμή του είχε περίπου εκατό πατέρες, ενώ η περιουσία του έφτανε μέχρι τα πλατάνια, στην κεντρική πλατεία του Θέρμου».
Αναφορικά με την υπόγεια κρύπτη, τον χώρο δηλαδή, του κρυφού σχολειού, ο π. Ζαχαρίας τονίζει ότι οι μοναχοί το χρησιμοποιούσαν για κελάρι και έπειτα ως δεξαμενή. Με τα χρόνια αυτός ο χώρος είχε μπαζωθεί. Αργότερα, και συγκεκριμένα το 1993, αποφασίστηκε να αφαιρεθούν τα μπάζα, για να γίνει πάλι ο χώρος δεξαμενή, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες του μοναστηριού. Κατά τη διάρκεια των εργασιών απομάκρυνσης των μπαζών οι εργάτες αντίκρισαν κάτι μοναδικό. Βρήκανε μέσα σύνεργα φωτιάς, μια πυροστιά, καμένες πέτρες, έναν ξύλινο Σταυρό καθώς και ένα μελανοδοχείο με καλάμι της εποχής της τουρκοκρατίας.
Επίσης, ανακαλύφθηκαν κολώνες που δήλωναν την ύπαρξη ξύλινου παταριού. Ήταν οι αποδείξεις ότι σε αυτό το σημείο λειτουργούσε το κρυφό σχολειό της περιοχής, το σχολείο, όπου σύμφωνα με την παράδοση διδάχθηκε ο Άγιος Κοσμάς.
Σήμερα, οι πιστοί μπορούν να επισκεφθούν τον χώρο. Αριστερά του μοναστηριού κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια φτάνεις σε έξι μέτρα βάθος και η εικόνα σου προκαλεί συγκίνηση. Αντικρίζεις τον χώρο, όπου ο παπαδάσκαλος με το ψαλτήρι και το οκτωήχι, την νύκτα, κάτω από το τρεμάμενο φως του καντηλιού, δίδασκε τα δεκάδες τρομαγμένα σκλαβόπουλα τα ελληνικά γράμματα.
Πλέον στο σημείο αυτό, υπάρχει μια μοναδική αναπαράσταση με κέρινα ομοιώματα, εξαιρετικής αισθητικής και καλλιτεχνικής απόδοσης. Τα κέρινα πρόσωπα -που φαντάζουν αληθινά- σε μεταφέρουν στον χρόνο και βλέπεις την προσφορά της Εκκλησίας την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε που το Γένος προχωρούσε προς τον αφανισμό. Η Εκκλησία χάρισε τα κρυφά σχολειά και αυτά έδωσαν τα φώτα τους στον ελληνισμό.
