Στον τόπο όπου πριν δυόμιση χρόνια πραγματοποιήθηκαν οι διαπραγματεύσεις για την επίλυση της πολυετούς διαμάχης της Σερβικής Εκκλησίας με την Εκκλησία των Σκοπίων, η οποία αποσχίστηκε το 1967 από την κανονικότητα και επέστρεψε σε ευχαριστιακή σχέση το 2022 κατόπιν ενεργειών του Οικουμενικού Πατριαρχείου, συλλειτούργησαν ο Πατριάρχης Σερβίας κ.κ. Πορφύριος και ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος κ. Στέφανος.
Του Νικολάου Ζαΐμη
Πρόκειται για τη Μονή Ντούνις στην επαρχία του Νις στη νότια Σερβία στην οποία βρέθηκαν το διήμερο 13-14 Οκτωβρίου οι δύο Ιεράρχες στο πλαίσιο ενός νέου συλλείτουργου που επισφραγίζει την ενότητα μεταξύ των δύο Εκκλησιών μετά την αποκατάσταση της ευχαριστιακής κοινωνίας τον Μάιο του 2022.
Στο μοναστήρι των διαπραγματεύσεων
Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Αχρίδος Στεφάνου στο Νις με την ιδιότητα του επικεφαλής της τοπικής Εκκλησίας των Σκοπίων. Μάλιστα, κατά την υποδοχή του στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδας στο Νις την Κυριακή, δήλωσε ότι νιώθει σαν το σπίτι του σε αυτή την πόλη καθώς το 1983 είχε υπηρετήσει εκεί την στρατιωτική του θητεία ως οπλίτης του Γιουγκοσλαβικού στρατού.
Ανήμερα της εορτής της Αγίας Σκέπης, η οποία εορτάστηκε σύμφωνα με το παλαιό εορτολόγιο την Δευτέρα 14 Οκτωβρίου (1 Οκτωβρίου π.ε.), ο Πατριάρχης Σερβίας και ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος συλλειτούργησαν στο Καθολικό της Μονής Ντούνις. Κατά την ομιλία ο επιχώριος Μητροπολίτης Νις κ. Αρσένιος αποκάλυψε ότι πρόκειται για την εκπλήρωση μίας υπόσχεσης την οποία είχαν δώσει το 2022 στην συγκεκριμένη Μονή όταν αντιπροσωπείες των δύο Εκκλησιών συναντήθηκαν στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του μεταξύ τους ζητήματος. “Ακριβώς εδώ, με αγάπη, με αδελφική κατανόηση, σεβασμό και εκτίμηση, επετεύχθη εκείνη η πολυαναμενόμενη συμφωνία που έφερε χαρά τόσο στον σερβικό όσο και στον αδελφικό μακεδονικό λαό. Τότε ειπώθηκε ότι έπρεπε να τελέσουμε μία κοινή Λειτουργία, με αδελφική αγάπη και ενότητα για να ευχαριστήσουμε τον Θεό και την Παναγία για την προσευχή και τη μεσιτεία Της, που μας έφερε την πολυαναμενόμενη ενότητα”, είπε χαρακτηριστικά ο Μητροπολίτης Αρσένιος.
Την εν Χριστώ ενότητα και την αδελφική σχέση του σερβικού με τον “μακεδονικό” λαό τόνισε στον λόγο του και ο Πατριάρχης Σερβίας κ.κ. Πορφύριος ευχόμενος όπως η σκέπη της Υπεραγίας Θεοτόκου ενισχύει τους πιστούς.
Στο συλλείτουργο έλαβαν μέρος, επίσης, ο Επίσκοπος Μπάτσκας κ. Ειρηναίος, ο Μητροπολίτης Πελαγονίας και Πρεσπών κ. Πέτρος, ο Μητροπολίτης Ντέμπαρ-Κίτσεβο κ. Τιμόθεος, ο Επίσκοπος Ηρακλείας Λυγκηστίδος κ. Κλήμης και ο Επίσκοπος Νίκων.
Ρεαλιστική πραγματικότητα
Η νέα αυτή συνάντηση μεταξύ του Σέρβου Πατριάρχη και του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος, εκτός από την απόδειξη της εν Χριστώ ενότητας, αποτυπώνει και την ρεαλιστική πραγματικότητα για το πώς αντιμετωπίζεται από την Σερβική Εκκλησία το εκκλησιαστικό ζήτημα των Σκοπίων. Αφενός η μία πλευρά αφορά την ονομασία, καθώς για την Σερβική Εκκλησία δεν υφίσταται μόνο Αρχιεπισκοπή Αχρίδος αλλά και “Μακεδονική Εκκλησία” καθώς την αναγνωρίζει ως “Αρχιεπισκοπή Οχρίδας – Μακεδονική Εκκλησία”, αφετέρου η αναγνώριση του Αρχιεπισκόπου Στεφάνου ως Προκαθήμενο της Εκκλησίας, αν και ο ίδιος δεν έχει λάβει κανονικό Τόμο Αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να μνημονεύεται μεταξύ των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Σερβική Εκκλησία και Αρχιεπισκοπή Αχρίδος εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα κινούνται στον άξονα μίας προβληματικής “εκκλησιολογικής” σχέσης σύμφωνα με την οποία παρουσιάζεται η διοικητική διευθέτηση των μεταξύ τους προβλημάτων του παρελθόντος ως χορήγηση “τόμου αυτοκεφαλίας”. Ωστόσο, αυτό δεν έχει καμία ισχύει στην πανορθόδοξη κανονικότητα καθώς μόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο μπορεί να πράξη κάτι τέτοιο. Άλλωστε ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος κ. Στέφανος είχε μεταβεί στο Φανάρι και είχε δηλώσει ότι αναμένει την χορήγηση Τόμου Αυτοκεφαλίας για την πλήρη αποκατάσταση της Τοπικής Εκκλησίας των Σκοπίων. Φαίνεται όμως ότι στην πορεία εξέκλινε των αρχικών του δηλώσεων.
Παρόμοια αντίληψη υπάρχει και ως προς το θέμα της ονομασίας και από τις δύο πλευρές. Ο δρόμος που άνοιξε το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποκαθιστώντας την ευχαριστιακή σχέση με την Εκκλησία των Σκοπίων, είχε έναν ρητό όρο. Την αναγνώρισε ως “Αρχιεπισκοπή Αχρίδος”, αποκλείοντας τον όρο “Μακεδονική” και κάθε παράγωγό του. Ωστόσο, στην προβληματική “εκκλησιολογία” εφαρμόζεται και η ενδιάμεση λύση του “αποκαλούμαστε ανάλογα με το που απευθυνόμαστε”. Έτσι, για τις μεν ελληνόφωνες Εκκλησίες χρησιμοποιείται ο κανονικός όρος Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, για τις μεν σλαβικές με πρωτοστατούσες Σερβία και Ρωσία η ονομασία “Αρχιεπισκοπή Οχρίδας-Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία”. Εντός των Σκοπίων συχνά πυκνά γίνεται αναφορά μόνο για “Μακεδονική Εκκλησία”. Υπάρχει φυσικά και η πλευρά της Βουλγαρικής Εκκλησίας η οποία αναγνωρίζει την Εκκλησία αυτή ως “Ορθόδοξη Εκκλησία της Δημοκρατίας της Βορείου Μακεδονίας”.
Στο πέλαγος των πολλών ερμηνειών και διατυπώσεων που ακούγονται και γράφονται, μονόδρομος για να φύγουν τα όποια “αγκάθια” από την παλαιά πληγή που σε μεγάλο βαθμό έχει επουλωθεί, είναι η στροφή προς την κανονικότητα για τον τρόπο απόκτησης του Αυτοκεφάλου καθώς και η εφαρμογή των δεσμεύσεων για τη χρήση του ονόματος.
Φωτογραφίες: spc.rs