Η Καβάλα και η περιοχή στα πέριξ της έχει το μοναδικό προνόμιο να αναφέρεται στο ιερό βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων. Ο συνοδοιπόρος του Αποστόλου Παύλου και οικείος των Φιλιππησίων, Ευαγγελιστής Λουκάς, καταγράφει στο βιβλίο των Πράξεων την πρώτη επίσκεψή τους στους Φιλίππους και το βάπτισμα της πορφυροπώλιδος Λυδίας: «Όταν είδε το όραμα, ζητήσαμε αμέσως να φέρουμε σε αυτούς το χαρμόσυνο άγγελμα. Αφού λοιπόν ξεκινήσαμε από την Τρωάδα, πλεύσαμε κατ’ ευθείαν στη Σαμοθράκη, την δε επομένη στη Νεάπολη και από εκεί στους Φιλίππους, η οποία είναι η πρώτη πόλη της περιοχής εκείνης της Μακεδονίας, μία αποικία Ρωμαική, και μείναμε στην πόλη σε μέρος κοντά στον ποταμό, όπου νομίζαμε ότι υπήρχε τόπος προσευχής και καθίσαμε και μιλούσαμε στις γυναίκες που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Κάποια γυναίκα, από την πόλη των Θυατείρων, ονομαζόμενη Λυδία, η οποία πωλούσε πορφύρα, γυναίκα θεοσεβής, άκουγε και ο Κύριος της άνοιξε την καρδιά, για να προσέχει σε όσα έλεγε ο Παύλος. Όταν βαπτίσθηκε αυτή και οι οικιακοί της, μας είπε, «Εάν με κρίνατε ότι είμαι πιστή στον Κύριο, ελάτε να μείνετε στην οικία μου, και μας πίεζε…».
Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος (με τους Τιμόθεο, Σίλα και Λουκά) αποβιβάζεται στο αρχαίο λιμάνι της Νεάπολης (σημερινή Καβάλα), για να διαδώσει τη νέα θρησκεία και να κηρύξει το μήνυμα του Ευαγγελίου, και δια μέσου της Εγνατίας οδού φθάνει μέχρι τη φημισμένη πόλη των Φιλίππων. Εκεί δεν μεταφέρει μόνο το μήνυμα του Ευαγγελίου αλλά βαφτίζει και τη Λυδία, την πρώτη Ελληνίδα (και Ευρωπαία) γυναίκα που ασπάστηκε τον χριστιανισμό.
Η Εκκλησία τιμάει σήμερα, 20 Μαΐου, τη μνήμη αυτής της ξεχωριστής γυναίκας, της Λυδίας της Φιλιππησίας ή αλλιώς της Λυδίας της πορφυρπώλιδος.
Στην πηγαία και ανεπιτήδευτη περιγραφή του πρώτου βαπτίσματος στους Φιλίππους από τον πρωτοκορυφαίο Απόστολο Παύλο εύκολα διακρίνεται η διαδικασία και επισημαίνονται οι βασικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του νέου πιστού στη νέα εν Χριστώ ζωή και την ένταξή του στους κόλπους της Εκκλησίας. Οι Απόστολοι κήρυσσαν «Χριστόν εσταυρωμένον» και όσοι από τους ακροατές αποδέχονταν αβίαστα την αποστολική διδασκαλία, ακολουθούσαν την πράξη, που καθορίσθηκε ήδη την ημέρα της Πεντηκοστής. Μετανοούσαν και βαπτίζονταν στο Όνομα του Ιησού Χριστού εξασφαλίζοντας έτσι τη συγχώρεση των αμαρτιών τους και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, τη δυνατότητα να γεννηθούν στη νέα εν Χριστώ ζωή.
Στην όχθη του ποταμού Ζυγάκτη, έξω από τα τείχη των Φιλίππων, η θεοσεβής Λυδία, μαζί με άλλες γυναίκες, άκουσε προσεκτικά τη χριστοκεντρική διδασκαλία του Παύλου και με ανοικτή τη φωτισμένη καρδιά της αποδέχθηκε τη σωτήρια διδασκαλία. Αμέσως κατέβηκε στα νερά του νέου Ιορδάνου και βαπτίσθηκε μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειάς της. Πανηγυρικά και έμπρακτα ομολογεί την πίστη της στον Χριστό και η ομολογία επιβραβεύεται με την αποστολική πράξη της βαπτίσεως και της επιθέσεως των χειρών επάνω στους βαπτισθέντες, για να μεταδοθούν οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος και να ξεκινήσει η εφαρμογή στο βίο τους, όλων εκείνων που είναι αληθινά, σεμνά, δίκαια, αγνά, αγαπητά και η επιδίωξη οποιασδήποτε αρετής και οποιουδήποτε επαίνου.
Η μετάβαση όλων στην οικία της Λυδίας επισφράγισε τα πασχάλιο μυστήριο του Χριστού, την ολοκλήρωση της πνευματικής ευωχίας της ευλογημένης εκείνης ημέρας, κατά την οποία στο Σώμα της Εκκλησίας εντάχθηκε με το βάπτισμα η πρώτη Ευρωπαία Χριστιανή των Φιλίππων.
Η Εκκλησία μας τιμά την Αγία Λυδία ως Ισαπόστολο και στον ιερό τόπο της βαπτίσεώς της ύψωσε ναό – βαπτιστήριο, όπως και στην παρακείμενη όχθη του ποταμού Ζυγάκτη καθιέρωσε υπαίθριο βαπτιστήριο, όμοιο με εκείνα που σώζονται στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές των Φιλίππων.
Ένας μνημειακός ναός
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, λίγα μέτρα από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, ξεκίνησε από τον μακαριστό μητροπολίτη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου Αλέξανδρο η κατασκευή ενός μνημειώδους ναού – βαπτιστηρίου που στην πορεία των χρονών μετατράπηκε σε λατρευτικό κέντρο. Άρχισαν να συρρέουν χιλιάδες χριστιανοί, βαδίζοντας στα βήματα του Αποστόλου Παύλου, για να τον επισκεφθούν, να προσευχηθούν, να θαυμάσουν το μοναδικής αισθητικής φυσικό κάλλος, να πάρουν λίγο νερό από τον Ζυγάκτη και να γυρίσουν νοερά τον χρόνο πίσω, σε εκείνες τις μοναδικές στιγμές της παρουσίας του Παύλου στην περιοχή.
Ο ιερός ναός – βαπτιστήριο της Αγίας Λυδίας της Φιλιππησίας αποτελεί σήμερα ένα σύγχρονο μνημείο αρχιτεκτονικής, έναν εντυπωσιακό καμβά ψηφιδωτής τέχνης που συμπληρώνεται από τα μοναδικά έγχρωμα βιτρό. Στο μέσον αυτού του ιδιαιτέρου και ξεχωριστού ναού δεσπόζει μια μαρμάρινη κολυμπήθρα, που σε συνδυασμό με τη μαρμάρινη επένδυση όλου του κτίσματος, προσδίδει στο οικοδόμημα έναν τόνο βυζαντινής μεγαλοπρέπειας.
Ο εξωτερικός περίβολος είναι εξίσου εντυπωσιακός. Εκεί, κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια και τις οξιές, δίπλα στα τρεχούμενα γάργαρα νερά και μέσα σε μια κατάφυτη έκταση, όπου το φυσικό και το αρχαίο κάλλος δένουν αρμονικά, κατασκευάστηκε το υπαίθριο βαπτιστήριο.
Αυτό το υπαίθριο βαπτιστήριο, στις όχθες του Ζυγάκτη ποταμού, έγινε τόπος προσευχής για χριστιανούς από όλο τον κόσμο (κυρίως καθολικούς και προτεστάντες). Τον επισκέπτονται, τελούν ποικίλες λατρευτικές εκδηλώσεις, προσεύχονται και δοξολογούν το Θεό που τους αξίωσε να έρθουν στον δεύτερο Ιορδάνη, όπως συνηθίζουν να τον αποκαλούν.
Η ανάδειξη από τον μακαριστό μητροπολίτη Προκόπιο
Η ανάδειξη και η προβολή συνολικά του βαπτιστηρίου της Αγίας Λυδίας οφείλεται εν πολλοίς στον επί σαράντα χρόνια μακαριστό μητροπολίτη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου Προκόπιο που κατάφερε μέσα από πρωτοβουλίες και δράσεις να τον καθιερώσει ως έναν τόπο ιερό με παγκόσμια απήχηση, όπως άλλωστε είναι και η διδασκαλία του Χριστιανισμού. Κόσμησε το εσωτερικού του ναού με περίτεχνα ψηφιδωτά έργα, όλα δημιουργίες του διακεκριμένου αγιογράφου και τεχνίτη Βλάση Τσοτσώνη.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὸν Θεὸν σεβόμενη διανοίας εὐθύτητι, τὸ τῆς χάριτος φέγγος διὰ Παύλου εἰσδέδεξαι, καὶ πρώτη ἐν Φιλίπποις τῷ Χριστῷ, ἐπίστευσας θεόφρον πανοικεί· διὰ τοῦτό σε τιμῶμεν ᾀσματικῶς, Λυδία Φιλιππησία. Δόξα τῷ εὐδοκήσαντι ἐν σοί, δόξα τῷ σὲ καταυγάσαντι, δόξα τῷ χορηγοῦντι διὰ σοῦ, ἡμῖν τὰ κρείττονα.
Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Τοῖς τοῦ Παύλου ῥήμασι καταυγασθεῖσα, ἐν Φιλίπποις πέφηνας, εἰκὼν ἁγίας βιοτῆς, καὶ πανοικεὶ δόξης κρείττονος, Φιλιππησία Λυδία ἠξίωσαι.
Μεγαλυνάριον.
Πρώτη ἐν Φιλίπποις πρὸς τὸν Χριστόν, θεόφρον προσῆλθες, διὰ Παύλου τοῦ εὐκλεοῦς, ὦ Φιλιππησία, Λυδία καὶ ἐν ῥείθροις, Ζυγάκτου ἐβαπτίσθης, πανοικεὶ πάνσεμνε.
Με πληροφορίες από: synaxarion.gr, ΑΠΕ/ΜΠΕ